Aardbevingen in de Tü: oorzaken, risico's en beschermingsmaatregelen

Aardbevingen komen regelmatig voor in het Middellandse Zeegebied. Onlangs registreerden de autoriteiten bijvoorbeeld een aardbeving met een kracht van 5,3 ten zuidoosten van het Griekse vakantie-eiland Kreta. Een paar dagen geleden vonden er ook trillingen plaats tussen Turkije en het eiland Rhodos. De aardbeving had een kracht van 5,8. Een tiener kwam om het leven en 70 mensen in Turkije raakten gewond nadat ze in paniek uit ramen en balkons sprongen.

Aardbevingen in het Middellandse Zeegebied worden meestal veroorzaakt door tektonische processen. Verschillende tektonische platen botsen daar: de Afrikaanse Plaat duwt vanuit het zuiden tegen de Euraziatische Plaat en de microplaten daartussen, zoals de Egeïsche en Adriatische Plaat, terwijl de Anatolische Plaat vanuit het oosten duwt.

Deze opeenhoping veroorzaakt regelmatig aardbevingen. "Er is constante beweging", zegt Christoph Helo van het Instituut voor Geowetenschappen aan de Johannes Gutenberg Universiteit Mainz. "De platen botsen. Daarom is dit altijd een tektonisch en seismisch actief gebied." Regelmatige aardbevingen in de regio zijn volkomen normaal.

Aardbevingen kunnen ook worden veroorzaakt door vulkanische activiteit. "Wanneer magma opstijgt, ontstaat er druk en spanning in de aardkorst, wat leidt tot zwermen kleine aardbevingen, ook wel vulkanische trillingen genoemd", legt het Helmholtz Zentrum für Geowetenschappen uit. Bovendien kan de beweging van magma onder de grond druk uitoefenen op bestaande breuken, oftewel breuken in het gesteente, en zo tektonische aardbevingen veroorzaken. Sterke seismische signalen kunnen ook worden gemeten tijdens grotere vulkaanuitbarstingen.

Er zijn verschillende actieve vulkanen in het Middellandse Zeegebied. Zo is de Etna op Sicilië onlangs opnieuw uitgebarsten. Italië heeft ook een supervulkaan, de Flegreïsche Velden, waarvan de uitbarstingen volgens experts wereldwijde gevolgen kunnen hebben. De onderwatervulkaan Columbus ligt eveneens voor de kust van het Griekse eiland Santorini.

De Global Earthquake Model Foundation heeft een risicokaart gemaakt die de geografische spreiding van de gemiddelde jaarlijkse aardbevingsschade weergeeft. Volgens de kaart worden Italië, Griekenland, Turkije, Cyprus, Syrië, Israël, Libanon en Algerije het zwaarst getroffen in het Middellandse Zeegebied. Het aardbevingsrisico is daarom groter in het oostelijke Middellandse Zeegebied dan in het westelijke Middellandse Zeegebied – vanwege de gefragmenteerde en complexe platentektoniek in dit gebied.

In Griekenland, Italië en Turkije: populaire reisbestemmingen zijn de afgelopen dagen en weken getroffen door aardbevingen. Waar vakantiegangers op moeten letten en wanneer ze kunnen annuleren.

"Het hoogste aardbevingsrisico, en dus de zwaarste gevolgen van aardbevingen, worden verwacht in stedelijke gebieden in regio's met een relatief hoog aardbevingsrisico", aldus de European Facilities for Earthquake Hazard and Risk (EFEHR). Zij noemen de Turkse stad Istanbul als voorbeeld: een aanzienlijk deel van de gebouwen daar is ontworpen en gebouwd zonder adequate aardbevingsbescherming. Het instortingsrisico bij een aardbeving is navenant hoog.

Aardbevingen in het Middellandse Zeegebied kunnen een kracht van 7,5 tot 8 op de schaal van Richter bereiken. Het zijn dus grote aardbevingen die over grote gebieden verwoesting kunnen aanrichten.

De zwaarste bekende aardbeving in de Middellandse Zee was de aardbeving op Kreta in 365 na Christus. In een onderzoek uit 2021 concludeerde een internationaal team van onderzoekers dat de beving een magnitude van minder dan 8 moet hebben gehad. Eerdere schattingen lagen tussen de 8,3 en 8,5. De aardbeving veroorzaakte een tsunami die veel doden eiste.

De tsunamidreiging in het Middellandse Zeegebied bestaat nog steeds, maar is statistisch gezien lager dan in andere delen van de wereld.

Het was een van de meest verwoestende natuurrampen van de afgelopen jaren: een zware aardbeving veroorzaakte in 2004 een tsunami in de Indische Oceaan. Zelfs vandaag de dag vormen de gigantische vloedgolven een bedreiging – zelfs in Europa. Wat u moet weten over tsunami's.

Een Griekse studie uit 2023 schatte de terugkeerperiode van verwoestende tsunami's voor het hele Middellandse Zeegebied op 22 jaar. Verdeeld over het oostelijke en westelijke deel van de Middellandse Zee bedroeg de terugkeerperiode 31 jaar voor het oostelijke Middellandse Zeegebied en 118 jaar voor het westelijke deel. Volgens UNESCO is de kans 100 procent dat er in de komende 30 tot 50 jaar een tsunami met een hoogte van minstens één meter in het Middellandse Zeegebied zal voorkomen.

De dichtbevolkte kustplaatsen aan de Middellandse Zee lopen een bijzonder groot risico. Daarbij komt nog de impact van klimaatverandering, die bijvoorbeeld de zeespiegel doet stijgen. Dit maakt kustgebieden nu al kwetsbaarder voor overstromingen en kan de schade door tsunami's vergroten.

Iedereen die zich tijdens een aardbeving in een gebouw bevindt, mag niet proberen het te verlaten. Vallende voorwerpen of gebroken glas kunnen verwondingen veroorzaken. Liften moeten ook worden vermeden. Zoek in plaats daarvan beschutting – bij voorkeur onder een stevige tafel of bed – en blijf daar tot de aardbeving voorbij is.

Als u zich tijdens de aardbeving buiten bevindt, is een schone, open ruimte de veiligste plek – uit de buurt van gebouwen, bomen of straatlantaarns. Hetzelfde geldt voor automobilisten. Het is het beste om in uw auto te blijven zolang de aardbeving aanhoudt.

Iedereen die zich momenteel op het strand bevindt, moet beschutting zoeken op hoger gelegen grond. Aardbevingen kunnen grote oceaangolven of een tsunami veroorzaken. Meer tips vind je hier .