Representaties van criminaliteit
Voor het gemak en om taalgebruik te beperken, praten we meestal over criminaliteit. In sommige gevallen beschrijven we het als georganiseerd. Deze manier van uitdrukken suggereert dat er sprake is van een min of meer verenigde groep criminelen, waarvan de leden gewapende en gewelddadige mensen zijn; Dat wil zeggen, het soort mensen dat gewoonlijk wordt afgebeeld met hoeden, grote gespen, laarzen, kettingen en bokkenhoorns. Het gemak van deze beelden heeft geleid tot de veronderstelling dat het criminele fenomeen één geheel is dat altijd volgens dezelfde normen en karakters kan worden gekarakteriseerd. Het is mogelijk om wat bekend is of waarvan men denkt dat het bekend is over een persoon of groep mensen, te extrapoleren naar de totale criminele populatie in het land, zelfs als wat er in Mexico gebeurt ver afstaat van wat deze visie oplevert.
De huidige Mexicaanse criminaliteit is een complex netwerk van activiteiten, mensen, relaties, belangen, territoria, codes, gewoonten en geweld die niet in één visie passen. Om het te begrijpen is het juist nodig om de verschillende deelnemende groepen, hun werkwijzen en regelgevingen of, algemener, hun bijbehorende bijzonderheden te identificeren. Anders blijven we ervan uitgaan dat alle criminaliteit kan worden voorgesteld als een karikatuur van huurmoordenaars, terwijl zij slechts een onderdeel zijn van grotere en complexere groepen.
De constante en vrijwel onveranderlijke voorstelling en het daaruit voortvloeiende besef dat onze huidige criminaliteit een fenomeen is van uitsluitend geweld en de loutere deelname van huurmoordenaars en criminelen, brengt ons ertoe na te denken over hun motieven. Daarmee wordt de vraag terzijde gelaten waarom wordt aangenomen dat iets dat op zichzelf gevarieerd en complex is, zich aan ons blijft voordoen in de zojuist aangegeven unitaire omstandigheden. Waarom wordt alles wat met de huidige criminaliteit te maken heeft, gereduceerd tot geweld, terwijl dit weliswaar het meest dramatische en pijnlijke aspect is, maar slechts een onderdeel is van een groter en complexer geheel?
Het eerste dat opvalt aan de huidige voorstellingen van criminaliteit is het klassisme. De onderwerpen van literaire, essayistische, muzikale of filmische verhalen zijn mensen die tot de laagste sociaaleconomische klassen behoren. Arme en onwetende mensen die, zo wordt ons verteld, door hun jeugd tot criminaliteit worden aangezet en een soort aangeboren gewelddadigheid als kanonnenvoer dienen. Door uit te gaan van het idee dat alle criminaliteit gereduceerd wordt tot huurmoord en dit laatste te herleiden tot armoede en marginalisering, is men uiteindelijk gaan aannemen dat alle criminaliteit een kwestie is van de armen. Dat degenen die eraan deelnemen, of niet, een andere keuze in het leven hadden. En nog belangrijker, dat hun klasse de basis vormt van de bedreigingen en risico's die zij voor de samenleving vormen.
De identificatie van criminaliteit met gewelddadige personen en deze met een sociale klasse rechtvaardigt de maatschappelijke, politieke en juridische beschikbaarheid van de criminelen zelf. Bedenk dat de bedreigingen en het geweld die zij uitoefenen niet alleen een uiting zijn die in strijd is met de wet, maar, nog ernstiger, een uiting die in strijd is met de maatschappelijke orde. Omdat huurmoord een uiting van criminaliteit is geworden en wordt geassocieerd met armoede en marginalisering, is het idee van een maatschappelijke ondermijning die verder gaat dan de crimineel, in de collectieve verbeelding geïntroduceerd. En door dit te doen, heeft het toegestaan dat de processen van eliminatie van haar leden door agenten van de staat of door criminele of paramilitaire tegenstanders werden getolereerd, of zelfs ronduit gerechtvaardigd.
Door alle criminele activiteiten onder contractkilling te scharen, is het ook mogelijk geworden om de activiteiten die nu al deel uitmaken van de criminaliteit, af te bakenen. Als alle misdaad gereduceerd wordt tot kogels en criminelen, dan kan niets anders dat karakter hebben. Deze korting is gunstig voor iedereen die betrokken is bij de vele vormen van criminaliteit en gradaties daarvan. Dankzij haar blijven haar activiteiten, zo niet volledig verborgen, dan toch op zijn minst vaag, omdat ze niet direct verband houden met het geweld dat door en vanuit een sociale klasse wordt uitgeoefend.
Als criminaliteit gezien wordt als geweld en geweld als het monopolie van een specifieke groep, dan kan het ondersteuningsnetwerk van bestuursambtenaren, politie, officieren van justitie, rechters, politici, zakenlieden, bankiers, de burgermaatschappij en kerken niet meer als zodanig gezien worden. De test om te bepalen wat wel en niet crimineel is, is binair. Alles wat direct of indirect verband houdt met huurmoord is per definitie crimineel; alles wat er niet mee te maken heeft, moet bewezen worden als crimineel.
Deze dualiteit heeft ertoe geleid dat hele sectoren in de samenleving zichzelf presenteren als losstaand van criminaliteit of als slachtoffer ervan. Doordat vrijwel alles wat er gebeurt, wordt toegeschreven aan de criminelen, hun kogels en hun dood , kunnen we het witwassen van geld, de porositeit van de grenzen, de incompetentie van aanklagers en rechters, corruptie in de publieke en private sector, electorale allianties en vele andere verschijnselen in ons dagelijks leven negeren.
Dit verhaal veronderstelt dat, terwijl huurmoordenaars elkaar vermoorden en de openbare veiligheid en de maatschappelijke orde bedreigen, andere maatschappelijke sectoren onder dekking van kogels een breed scala aan criminele activiteiten kunnen uitvoeren. Nieuwe gebouwen, plotselinge uitingen van rijkdom of merkwaardige politieke afspraken worden verborgen of verwaterd door het enorme fysieke geweld en de daaruit voortvloeiende doden, verdwijningen, onthoofdingen, villen en martelingen.
De terugdringing van criminaliteit tot ingehuurd geweld heeft geleid tot de verspreiding van een breed scala aan criminele activiteiten. Tegelijkertijd zijn er rechtvaardigingen ontstaan voor de eliminatie van degenen die de onderste regionen van de criminele keten bezetten: omdat ze de rechtsorde schenden door hun misdaden en omdat ze proberen de maatschappelijke orde te ondermijnen vanwege de klasse waartoe ze behoren.
@JRCossio
EL PAÍS
