Is de belofte van militaire ijsbrekers politiek theater of verstandig beleid?

Een voormalige topcommandant van de marine en meerdere defensie-experts krabden zich achter de oren nu de regerende liberalen en oppositiepartijen onlangs het idee hebben omarmd om de Royal Canadian Navy zware, bewapende ijsbrekers ter beschikking te stellen om het Noordpoolgebied te verdedigen.

Ze betwijfelen de militaire zin van de bouw – mogelijk tegen miljarden dollars kostend – van één, twee of zelfs drie ijsbrekers van de poolklasse met een laadvermogen van 10.000 ton of meer, uitgerust met kanonnen en raketten. Het gaat om vaartuigen met mogelijk beperkte bruikbaarheid die kwetsbaar zouden zijn voor zowel lucht- als onderzeebootaanvallen.

"Ik ben verbaasd, want ik weet niet wat we proberen te bereiken, behalve het politieke doel om onze toewijding aan de soevereiniteit van het Noordpoolgebied te tonen. Check. Ik snap het. Maar het moet wel verstandig zijn, en belangrijker nog, praktisch," zei gepensioneerd viceadmiraal Mark Norman in een recent interview.

De Canadese defensie in het Verre Noorden was een onderwerp dat ter sprake kwam tijdens de ontmoeting van premier Mark Carney met de Amerikaanse president Donald Trump in de Oval Office op dinsdag. Een hoge Canadese regeringsfunctionaris zei dat de twee leiders veel tijd besteedden aan gesprekken over het Noordpoolgebied .

Tijdens de onlangs afgesloten federale verkiezingscampagne beloofden de liberalen om "de capaciteiten van de marine uit te breiden met nieuwe onderzeeërs en extra zware ijsbrekers", terwijl de conservatieven explicieter waren en zeiden dat ze twee extra pool-ijsbrekers voor het leger zouden bouwen.

Als de belofte van zware, gemilitariseerde ijsbrekers je bekend in de oren klinkt, komt dat omdat die al eerder is gedaan. In 2006 kwam de voormalige Conservatieve regering van premier Stephen Harper aan de macht met de belofte om zware, militaire ijsbrekers voor de marine te bouwen.

De hoge bouwkosten en het feit dat de schepen slechts vier maanden per jaar bruikbaar zouden zijn, leidden uiteindelijk tot het ontwerp en de bouw van Arctische en offshore patrouilleschepen (AOPS), lichte ijsbrekers die langs alle drie de Canadese kusten kunnen opereren en patrouilleren. De marine is van plan zes AOPS in te zetten en de kustwacht zal er naar verwachting twee ontvangen.

Voor Norman betekent het hernieuwde debat een déjà-vu -gevoel.

"We hebben dit probleem al gehad in de periode van 2007-2008 tot 2010-2012. We hadden toen een regering die heel duidelijk was over wat ze wilde, maar niet kon uitleggen waarom ze het wilde", aldus Norman.

"Ik snap het, de overheid beslist. Maar uiteindelijk slaat het nergens op."

De kustwacht is normaal gesproken de thuisbasis van Canada's ongewapende ijsbrekersvloot. De liberalen hebben echter beloofd het mandaat van de dienst voor maritieme surveillance te herschrijven en te integreren in de Canadese NAVO-defensiecapaciteiten. Of dit betekent dat ze bewapend moeten worden, is onduidelijk.

Norman zei dat er een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden moet zijn tussen de marine en de kustwacht.

"We moeten beslissen wat we willen bereiken. Als het om surveillance gaat, zijn er talloze andere manieren om surveillance te bereiken," zei Norman. "Ik maak me zorgen, want zodra we een lijst maken van dingen die we willen kopen, verliezen we het overzicht over wat we precies proberen te bereiken. En dan is het hele overheidsapparaat gericht op het kopen van iets dat misschien wel of niet logisch is."

Canada, met 18 geregistreerde ijsbestendige boten, heeft het op één na grootste aantal ijsbrekers ter wereld, na Rusland, dat er naar verluidt 57 heeft. En slechts één van die Russische schepen, de Ivan Papanin, is speciaal gebouwd voor gevechten en is pas onlangs in dienst genomen. China heeft een handvol middelgrote ijsbrekers in zijn marine.

Over het algemeen zijn grote ijsbrekers – met versterkte rompen en speciale boegen – echter prima geschikt om kanalen in het Verre Noorden te openen. Ze zijn traag en lawaaierig, niet bepaald eigenschappen die je in een gevechtsschip zoekt.

'Offertes in de leegte'

Volgens defensie-expert Rob Huebert zou Canada beter af zijn als het zou investeren in onderzeeërs die onder het ijs kunnen opereren, als het doel bewaking en afschrikking in het Verre Noorden is.

"Als je daadwerkelijk in een schietpartij zit, kom je er meteen achter waar de ijsbreker is", zei Huebert. "Als je ergens geld in steekt, stop het dan in een onderzeeër en voorzie hem van een vorm van raketafweer."

Wesley Wark, een van de belangrijkste Canadese experts op het gebied van inlichtingen en surveillance, zei dat de Canadese aanpak van het Noordpoolgebied gebaseerd moet zijn op wat zinvol is voor de verdediging van het land, niet op wat er goed uitziet voor de Amerikanen - met name niet voor de huidige regering, die zelf geen overkoepelend plan lijkt te hebben.

"Ik denk dat het gevaarlijk is voor Canadese functionarissen, voor de huidige regering, om te denken dat er een masterplan is en te proberen manieren te bedenken om op dat masterplan te reageren", aldus Wark.

"Want ik denk dat dit uiteindelijk neerkomt op wat ik een offer in de leegte noem."

Hij wees op het besluit van de regering-Trudeau om oude Black Hawk-helikopters te leasen voor grensbewaking nadat de regering-Trump tarieven had opgelegd — een besluit dat Wark omschreef als politiek theater.

Er zijn echter mensen die zeggen dat de aanwezigheid van Canadese schepen in het noorden essentieel is. Hoe meer Canada de vlag laat zien, hoe beter, aldus Dave Perry, voorzitter van het Canadian Global Affairs Institute.

"Ik denk dat er behoefte is aan een betekenisvollere, meer permanente aanwezigheid in onze gehele Arctische archipel", zei Perry in een recent interview.

"Dat kan met een schip dat donkergrijs is geverfd of met een rood-wit kustwachtschip, zolang het maar daadwerkelijk in staat is om onze aanwezigheid het hele jaar door op een betekenisvolle manier te vergroten in ons hele gebied en ons helpt te begrijpen wat daar gebeurt."