"Veilige landen", de EU-Commissie verandert van gedachten

Het is even na het middaguur wanneer de ogen elkaar ontmoeten in de Grote Kamer van het Hof van Justitie van de Europese Unie om bevestiging te krijgen van wat de wettelijke vertegenwoordiger van de Europese Commissie heeft gehoord. “In het licht van de opmerkingen van de lidstaten en rekening houdend met de vragen van het Hof, is de Commissie bereid te aanvaarden dat Richtlijn 2013/32 de lidstaten toestaat om landen van herkomst als veilig aan te merken door uitzonderingen te voorzien voor categorieën van personen.”

In de zaal heerst absolute stilte en de gezichten van rechters en advocaten zijn vol verbazing: de gemeenschapsinstelling heeft zojuist het tegenovergestelde beweerd van wat er in de opmerkingen van een maand geleden stond. Ze worden ondertekend door dezelfde advocaten die ook bij de zitting aanwezig zijn (twee van de drie waren aanwezig). De omkering is zo opvallend dat de voorzitter van het panel, rechter MK Lenaerts, vraagt: "Begrijp ik het goed dat de Commissie nu het standpunt van de meerderheid van de hier vertegenwoordigde lidstaten steunt, die de mogelijkheid aanbeveelt om een ​​land als veilig aan te merken, met uitzondering van bepaalde categorieën?"

Bevestigend antwoord. De instelling onder leiding van Ursula von der Leyen had echter in haar schriftelijke opinie gesteld dat er een onderscheid moet worden gemaakt tussen individuele vervolging en vervolging van hele categorieën mensen. De aanwezigheid van dit laatste zorgt ervoor dat een land niet als veilig kan worden beschouwd, zo stelde de Commissie tot gisteren. De bekering op weg naar Damascus is zo radicaal dat hij in de klas betoogt: zelfs een land waar de helft van de bevolking gevaar loopt, bijvoorbeeld alle mannen of vrouwen, kan op de lijst van veilige landen komen. Het gaat niet langer om de kwantitatieve consistentie van de categorieën waarop de uitzondering van toepassing is, maar alleen om het feit dat de leden ervan ‘duidelijk identificeerbaar’ zijn. De vertegenwoordigers van de Commissie, de “agenten”, reageren niet op de pers. Maar ze verschuilen zich achter het idee dat ze er niets over mogen zeggen, zelfs niet tegenover hun collega-juristen die graag willen weten wanneer en waarom hun standpunt is gewijzigd. Er zijn geen wettelijke wijzigingen doorgevoerd, maar het is aannemelijk dat de redenen hiervoor weinig met de wet te maken hebben. Hoewel de EU-instelling in deze procedure geen echte partij vertegenwoordigt, speelt zij bij de interpretatie van de regels bijna een derde rol.

Degenen die daarentegen namens de staten optreden, zijn de advocaten van de betreffende regeringen. In een Europa dat steeds meer naar rechts opschuift, is het niet verwonderlijk dat vrijwel iedereen het in grote lijnen eens is met de Italiaanse regering. Een uitzondering hierop is Duitsland, dat in drie van de vier vragen een tegengesteld standpunt inneemt en het enige land is dat zegt dat landen met uitzonderingen voor categorieën mensen niet veilig zijn. Maar inmiddels is ook in Berlijn de regering veranderd.

Hoe belangrijk de hoorzitting van gisteren was, blijkt uit één detail: van de 24 cabines die waren aangewezen voor simultaanvertaling in evenveel officiële talen van de EU, waren er 19 actief. "In al die jaren heb ik nog nooit zoiets gezien", zegt een medewerker van de rechtbank. Buiten is de hoofdstad van Luxemburg gehuld in mist. Men hoopt dat de hoorzitting meer licht zal werpen op de kwestie van 'veilige landen', die met het Italiaans-Albanië-protocol centraal is komen te staan ​​in het migratiebeleid van de regering van Meloni.

Het Italiaanse Openbaar Ministerie benadrukt: uitzonderingen voor sociale groepen zijn legitiem; versnelde procedures verminderen de garanties niet; Als gewone rechters conflicten vaststellen tussen de Italiaanse wetgeving en de EU-wetgeving, mogen zij de Italiaanse wetgeving niet buiten beschouwing laten, maar de zaak voorleggen aan het Constitutionele Hof. De advocaat van de regering beantwoordde de vraag van de rechters over Bangladesh niet. Hij vroeg hem uit te leggen hoe het land als veilig beschouwd kan worden, aangezien er zoveel belangrijke uitzonderingen zijn. Er staat alleen dat in die staat asiel in 5% van de gevallen wordt geaccepteerd (maar juridisch gezien is dat een ander verhaal).

Advocaat Dario Belluccio, die samen met zijn collega's Stefano Greco en Sonia Angilletta asielzoekers verdedigt, valt de Italiaanse regering aan: bij de aanwijzing van veilige landen hanteert ze 'fantasierijke criteria' en schendt ze het beginsel van rechtszekerheid met twintig interventies op het gebied van immigratie in tweeënhalf jaar tijd. Hij voegde toe: «De heftige aanvallen op rechters omdat zij het nationale recht buiten toepassing hebben gelaten ten opzichte van het recht van de Unie, zijn bedoeld om de voorrang van de EU-regels in deze kwestie in twijfel te trekken».

De hete aardappel ligt nu in handen van het Hof. Het besluit is bijzonder delicaat, omdat het klem zit tussen de steeds duidelijker en wijdverbreider wordende politieke claim om de fundamentele rechten van asielzoekers te beperken en de garanties die in een politiek tijdperk zijn vastgelegd en die inmiddels achterhaald zijn, maar die op dit moment nog steeds van kracht zijn. De advocaat-generaal zal op 10 april zijn onafhankelijke oordeel geven. De uitspraak wordt in het voorjaar verwacht.