Voor Rusland, met liefde

De derde herdenking van de ongerechtvaardigde en opzettelijke agressie en invasie van Oekraïne door Rusland afgelopen maandag markeert een belangrijke en pijnlijke mijlpaal, zeker voor de Oekraïners, maar ook voor de Europeanen en voor ons allemaal die streven naar een op regels gebaseerd internationaal systeem. De afgelopen drie jaar heeft de oorlog een verwoestende impact gehad, zowel wat betreft menselijk leed als wat betreft de internationale betrekkingen. Oekraïne heeft een enorme veerkracht en vastberadenheid getoond, terwijl zijn militairen en burgerbevolking extreme ontberingen hebben doorstaan. Miljoenen mensen zijn ontheemd geraakt uit Oekraïne, de steden en infrastructuur zijn ernstig beschadigd en het wereldwijde geopolitieke landschap is getransformeerd, vooral sinds Donald Trump weer aan de macht is en de alarmerende en schandelijke ommezwaai van 180 graden heeft gemaakt in de houding van de VS ten opzichte van de verachtelijke acties van Moskou. Deze koerswijziging zal ongetwijfeld kostbare gevolgen hebben, zowel voor Europa als geheel als voor Oekraïne zelf.

De afgelopen jaren werd de jaarlijkse veiligheidsconferentie in München, die altijd in februari werd gehouden, verstoord door een bruut machtsvertoon van Vladimir Poetin. In 2022 ontmoette hij Kiev, wetende dat het nog maar een paar dagen zou duren voordat hij zijn aanval op Kiev zou lanceren. In 2024 werd oppositieleider Aleksej Navalny vermoord in een Russische gevangenis. Dit jaar stond in het teken van de reddingsboei die Trump naar Poetin heeft geworpen, waarbij Rusland niet alleen in een reële positie verkeert om Oekraïens grondgebied te veroveren, maar ook om Oekraïne als soevereine en onafhankelijke staat uiteen te drijven. En toen de conferentie twee weken geleden van start ging, werd de aanhoudende dreiging van een agressief Rusland versterkt door de plotselinge bevestiging van onze ergste angsten over de koers van Amerika onder Trump. In een dubbele klap voor Oekraïne kondigde Trump aan dat hij Poetin had gebeld en rechtstreeks met hem had afgesproken om gesprekken te beginnen om de oorlog te beëindigen zonder de aanwezigheid van Oekraïne of zijn Europese bondgenoten, terwijl zowel zijn minister van Defensie als zijn vice-president een reeks tirades afsloegen vanaf het spreekgestoelte in München, die de geloofwaardigheid van de transatlantische betrekkingen, die sinds 1945 het anker van de veiligheid in het Westen vormen, ernstig ondermijnen. Wat er ook gebeurt, Poetin heeft al een diplomatieke overwinning behaald door alleen al dat telefoongesprek met Trump te voeren en de VS aan tafel te hebben in Riyad met zijn minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, die nog steeds officieel door Washington wordt gesanctioneerd.

Kijk maar eens naar de taal die het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gebruikt: in vier weken tijd is het gegaan van “Poetins ongeprovoceerde agressieoorlog” onder Biden naar “conflict in Oekraïne” onder Trump. Zoals Yaroslav Trofimov, chef buitenlandse zakencorrespondent van de Wall Street Journal, sarcastisch opmerkte: over een paar weken zal Washington de invasie een 'speciale militaire operatie' noemen, wat - in een Orwelliaanse taalverdraaiing - de standaardrede van het Kremlin is voor en ter rechtvaardiging van zijn drie jaar durende agressieoorlog. Maar de diplomatieke kloof tussen de regering van Trump en Oekraïne over de Russische invasie werd groter nadat Trump Volodymyr Zelensky een dictator noemde en Washington Kiev eerst onder druk zette om een ​​resolutie van de Verenigde Naties te schrappen die Oekraïne met Europese steun had opgesteld om de derde verjaardag van de oorlog te herdenken. Vervolgens stemde Washington in een stemming van schaamte samen met Moskou tegen de resolutie, die met overweldigende meerderheid werd aangenomen.

Verwijzingen naar een ander München, dat van 1938, toen Groot-Brittannië en Frankrijk het Tsjechoslowaakse gebied Sudetenland aan nazi-Duitsland afstonden, een zet die volgens Chamberlain en Daladier Hitler tevreden zou stellen en hem aan de onderhandelingstafel zou brengen, en naar het Ribbentrop-Molotovpact van wederzijdse niet-aanvalsverdrag - dat een jaar later en negen dagen voor het begin van de Tweede Wereldoorlog werd ondertekend - waarmee Hitler en Stalin een Polen zouden verdelen dat al was aangevallen en binnengevallen, en hoe beide episodes vandaag de dag nog steeds nagalmen met wat Trump in minder dan twee schandelijke weken heeft gedaan, lieten niet lang op zich wachten.

Maar zoals alle historische analogieën is deze weliswaar terecht, maar ze slaagt er niet in om de subtiele verschillen met wat er vandaag de dag op het spel staat, volledig weer te geven. In sommige opzichten is het gevaar voor de Europese democratieën nu groter, niet kleiner, dan het 90 jaar geleden was. Opnieuw wordt Europa bedreigd door een revisionistische en revanchistische macht die bereid is een totale oorlog te riskeren om haar doelen van territoriale expansie te bereiken. En opnieuw zullen de westerse democratieën deze dreigende agressie moeten bestrijden, of ze dat nu leuk vinden of niet. Ze hebben immers verplichtingen volgens de NAVO-verdragen ten opzichte van landen (waaronder opnieuw Polen en de Baltische republieken) die vrezen dat ze binnenkort het slachtoffer kunnen worden van Russische agressie. Maar anders dan toen kunnen we vandaag de dag niet meer op de VS rekenen, zelfs niet op een land dat, net als eind 1941, laat - maar gelukkig wel gelukkig - in de strijd verscheen. En ondanks alle beweringen van Trump dat Poetin ‘vrede wil’, is er in het Kremlin geen enkele neiging waarneembaar om een ​​andere weg te overwegen dan chantage en agressie – en, indien nodig, opnieuw conflict. De NAVO-buurlanden van Rusland zijn zich terdege bewust van deze dreiging en investeren niet alleen fors in hun eigen herbewapening, maar ook in het versterken van de grens tussen het Noordpoolgebied en Centraal-Europa. Maar in tegenstelling tot 1939 is West-Europa nog minder voorbereid. Door de decennialange afhankelijkheid van de VS voor defensie zijn de Europese legers beperkt en liggen de defensie-uitgaven ver onder het wenselijke. Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO, waarschuwde het Europees Parlement vorige maand dat als EU-lidstaten hun defensie-uitgaven niet drastisch verhogen, hun enige opties zijn om Russisch te leren of naar Nieuw-Zeeland te verhuizen. En zelfs terwijl de oorlog aan de andere kant van het continent woedt, valt Rusland zijn vermeende tegenstanders aan met een hybride arsenaal aan middelen; met raketten en drones in Oekraïne, maar met desinformatie, cyberaanvallen en sabotage - meestal via derden - uitgevoerd in het westen van het continent. Het gevaar voor Europa schuilt dus in de interactie van drie cruciale factoren: de Amerikaanse terugtrekking, de ontkenning van de belangrijkste Europese mogendheden en de Russische vastberadenheid en agressiviteit. Nu we tussen Poetin en nu ook Trump zitten, worden Europeanen eindelijk geconfronteerd met de realiteit die ze al zo lang proberen te vermijden.

Wat Oekraïne betreft, heeft Poetin in veel opzichten al gekregen wat hij wilde: de kans om rechtstreeks met de VS te onderhandelen over het lot van het aangevallen land, zonder Kiev en Europa te omzeilen, en de kans om uit de diplomatieke vriezer te komen en terug te keren naar de internationale politieke onderhandelingstafel. Russische functionarissen zeggen dat Moskou bereid is te onderhandelen, maar ze wijzen steeds op Poetins zogenaamde ‘vredesvoorstel’ uit 2024, dat meer op een ultimatum lijkt dan op een voorstel: Rusland zou al het Oekraïense grondgebied dat het bezet houdt, plus enkele gebieden die nog onder Oekraïense controle staan. Bovendien zou Oekraïne geen lid kunnen worden van de NAVO en zouden de westerse sancties tegen Rusland worden opgeheven. Ja, Rusland is misschien bereid om te onderhandelen, maar het zal dat op zijn eigen voorwaarden doen. En Trump lijkt bereid om die voorwaarden te honoreren, zodat hij kan opscheppen dat hij al vrede in Europa heeft gebracht. Ondanks de pogingen van Zelensky en Europese leiders om Trump in de gunst te krijgen, zijn de VS op dit moment duidelijk geen betrouwbare of oprechte partner meer – en dat zal de komende vier jaar ook niet zo zijn. Als de toespraak van vicepresident Vance op de Veiligheidsconferentie in München, waarin hij de Europese democratie veroordeelde, het niet duidelijk genoeg maakte, had de poging van de VS om Zelensky af te persen voor 50 procent van de huidige en toekomstige inkomsten uit de minerale rijkdommen van Oekraïne (niet in ruil voor toekomstige Amerikaanse steun, maar als compensatie voor militaire hulp die werd verstrekt tijdens de regering-Biden) alle twijfels moeten wegnemen. Deze omstandigheden zouden een groter deel van het BBP van Oekraïne uitmaken dan de herstelbetalingen die Duitsland in 1919 kreeg opgelegd via het Verdrag van Versailles.

Uiteindelijk onderstreept het onvermogen van Europa om daadkrachtig op te treden een dieper probleem: zonder Amerikaans leiderschap is het continent verlamd. Maar voor de Oekraïners kan de inzet niet hoger zijn. Zij zullen wellicht binnenkort gedwongen worden te kiezen tussen het accepteren van een verlies van grondgebied zonder door de VS gesteunde garanties voor toekomstige veiligheid en het voortzetten van de strijd zonder Amerikaanse steun – twee opties die in de nabije toekomst vrijwel zeker een nog grotere Russische overwinning zouden opleveren. De ironie is dat Poetins oorspronkelijke overwinningstheorie altijd gebaseerd was op het ondermijnen van de internationale steun voor Oekraïne en het verdelen van de transatlantische alliantie. Na drie jaar van mislukkingen op het slagveld, kan Trumps terugkeer naar het Witte Huis het Kremlin eindelijk geven wat het wilde.