Islam Özkan schreef: Sharia-Trump toenadering en de test voor de SDF

Syrië ondergaat een hervorming onder de intense aandacht van zowel regionale als mondiale actoren tijdens het transitieproces dat begon met de omverwerping van Bashar al-Assad in december 2024. Hoewel de nieuwe regering in Damascus, onder leiding van Ahmed Shara, een snel herstel laat zien op diplomatiek en economisch vlak, zijn de spanningen met de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) een van de meest kritieke kwesties met betrekking tot de toekomst van het land. De Amerikaanse steun voor de normalisatie-inspanningen van Damascus met Israël en het aandringen van de SDF op haar eisen voor autonomie zorgen voor verwarring in de betrekkingen van Washington met de SDF nu deze dichter bij Damascus komen. Deze situatie markeert ongetwijfeld een belangrijk keerpunt in de fragiele transitie van Syrië. Dit proces beperkt zich echter niet tot het conflict tussen Damascus en de SDF; regionale evenwichten, internationale bemiddeling en de interne dynamiek van Syrië behoren ook tot de bepalende factoren.

De afgelopen zes maanden is de regering in Damascus dramatisch versneld in haar pogingen om haar internationale legitimiteit te herstellen. Sinds januari 2025 zijn vertegenwoordigers van 78 buitenlandse regeringen en multinationale organisaties massaal naar Damascus gekomen om Sharjah en de overgangsregering te ontmoeten. Dit was een diplomatieke opleving die ongekend is in de moderne geschiedenis. Met de opheffing van meer dan 50 jaar sancties en de herintegratie in regionale en internationale instellingen beleeft Syrië een diplomatieke renaissance. Deze renaissance en heropleving hebben echter een prijs: goede betrekkingen met Israël, oftewel "normalisatie". Om dit te bereiken, hebben de VS zelfs afgezien van het idee dat buitenlandse strijders het land zouden verlaten, wat ze eerder als voorwendsel voor het opheffen van de sancties hadden voorgesteld.

De inspanningen van Damascus om de betrekkingen met Israël te normaliseren, maken ook deel uit van dit proces. In een interview met The Economist in maart 2025 verklaarde Sharaa dat normalisatie met Israël een gevoelige kwestie was, maar dat publieke steun cruciaal was voor dit proces. De vermeende ontmoeting met de Israëlische nationale veiligheidsadviseur Tzachi Hanegbi in Abu Dhabi in juli 2025, en de geheime contacten tussen Damascus en Tel Aviv die via Amerikaanse bemiddeling tot stand kwamen, geven aan dat deze inspanningen concrete stappen beginnen te worden. Een mogelijke ontmoeting tussen Sharaa en Netanyahu, gepland voor september 2025 voor de Algemene Vergadering van de VN, zou de aanzet kunnen geven tot een veiligheidsakkoord onder auspiciën van Trump. Deze stappen tonen aan dat Damascus ernaar streeft een actieve rol te spelen, niet alleen op economisch gebied, maar ook op het gebied van regionale veiligheidsbalansen.

De VS profileert zich als een belangrijke bemiddelaar en garant in het normalisatieproces van Damascus met Israël. Deze steun blijkt duidelijk uit een verklaring van de Amerikaanse speciale vertegenwoordiger voor Syrië, Thomas Barrack, aan de New York Times in juli 2025. Hij stelde dat Washington de "rust" wilde herstellen door een dialoog aan te gaan met Hayat Tahrir al-Sham (HTS) in Damascus en dat de Syrische regering "zinvolle gesprekken" met Israël had gevoerd. Trumps beweringen dat hij normalisatie met Syrië aanbood in ruil voor een beëindiging van de oorlog in Gaza door Israël, weerspiegelen een poging om de strategische belangen van de VS in de regio in evenwicht te brengen. Deze belangen zijn voornamelijk gericht op het beperken van de Iraanse invloed in de regio, het waarborgen van de stabiliteit van Syrië en het garanderen van de veiligheid van Israël.

Barrack, de Amerikaanse ambassadeur in Turkije en speciaal vertegenwoordiger voor Syrië, zei in een interview dat de regering probeert Syrië op te nemen in de Abraham-akkoorden, die tijdens Trumps eerste ambtstermijn diplomatieke betrekkingen tussen Israël en vier Arabische staten tot stand brachten. Barrack waarschuwt echter dat dit proces tijd kan kosten vanwege de weerstand van de nieuwe leider van Syrië, Ahmed Sharaa, binnen zijn eigen publiek. "Het kan er niet op lijken dat Sharaa door zijn eigen volk gedwongen of onder druk gezet is om deel te nemen aan de Abraham-akkoorden," zei hij. "Daarom moet het proces langzaam verlopen."

Volgens de krant richt een groot deel van Barracks werk zich op het helpen van Syrië en Libanon bij het herstellen van verwoestende oorlogen, het aanpakken van hun eigen problemen en het verwerven van steun van Qatar, Saoedi-Arabië, Turkije en andere regionale partners. Het is onduidelijk of Trumps aanpak, die economische ontwikkeling boven expliciete steun voor democratie stelt, succesvoller zal zijn dan de inspanningen van eerdere regeringen om de meest complexe uitdagingen van het Midden-Oosten aan te pakken.

De Amerikaanse benadering van Damascus is niet alleen duidelijk in de context van normalisatie met Israël, maar ook in de algehele transitie van Syrië. De Amerikaanse plannen om de ambassade in Damascus te heropenen, maken deel uit van de inspanningen van Damascus om zijn internationale legitimiteit te versterken. Tijdens dit proces is de Amerikaanse houding ten opzichte van de SDF echter scherp veranderd. De nadruk van de SDF op autonomie staat haaks op Washingtons visie van "één staat, één leger". Barracks uitspraak dat "de enige weg door Damascus loopt" en zijn nadruk op de ongepastheid van federalisme in de Syrische context, duiden op een duidelijk Amerikaans standpunt ter ondersteuning van Damascus.

Deze positie wordt versterkt door de nieuwe leider van het Amerikaanse Centraal Commando, Bradley Cooper, die benadrukt dat Sharaa's voortdurende aanwezigheid cruciaal is voor de stabiliteit in Syrië. Bovendien wijst de vermindering van de militaire financiering van de SDF in het kader van Operatie Resolve, die grotendeels gericht was op het beveiligen van ISIS-kampen en -gevangenissen, op een afname van het strategische belang van de SDF voor de VS. Trumps recente presidentiële decreet, dat de verantwoordelijkheid voor deze faciliteiten overdroeg aan Damascus, heeft de SDF in feite een van haar belangrijkste internationale invloedsbronnen ontnomen.

De SDF staat onder toenemende druk van zowel de VS als landen in de regio in haar betrekkingen met Damascus. Hoewel de overeenkomst van 10 maart, ondertekend in maart 2025, een kader bood voor onderhandelingen tussen Damascus en de SDF, hebben recente bijeenkomsten, zoals de top in Damascus van 9 juli 2025, geen tastbare vooruitgang opgeleverd. De eisen van de SDF om haar onafhankelijke militaire structuur te behouden, een permanente aanwezigheid in het noordoosten te handhaven onder de naam "Syrische Democratische Krachten" en de institutionele structuur van het Autonome Bestuur intact te laten, staan ​​in tegenspraak met de visie van Damascus van "één staat, één natie, één leger, één regering". Deze eisen hebben Damascus en haar bemiddelaars, de VS en Frankrijk, teleurgesteld.

Er zijn talloze berichten over de acties van de SDF ter plaatse, maar het is moeilijk te verifiëren hoeveel daarvan waar is. De herplaatsing van zware wapens door de groep ten noordoosten van Aleppo, in strijd met de ontwapeningsclausules in de wapenstilstandsovereenkomst, de uitgebreide tunnelbouw in Raqqa en Hasakah, en de detentie van meer dan 100 Arabische burgers (waaronder vrouwen) in de afgelopen zes maanden zijn allemaal berichten die geverifieerd moeten worden. Het besluit van de Autonome Administratie om op 19 juni een "algemeen bestuur" in te stellen voor de exploitatie van de luchthaven van Qamishli lijkt de betrekkingen met Damascus verder te hebben beklemtoond. Al deze stappen suggereren dat de SDF gelooft dat verzoening met Damascus alleen mogelijk is als dit niet in strijd is met het principe van versterking van de eigen autonome structuur. Zal de SDF dus afzien van haar eisen?

Het aandringen van de SDF op haar eisen voor autonomie zou haar op een onvermijdelijke botsingskoers met Damascus kunnen brengen. Damascus' eis voor een monopolie op het gebruik van geweld en haar standpunt dat de SDF volledig ontbonden en geïntegreerd moet worden in het Syrische leger, compliceren de mogelijkheid van een compromis verder. Ondertussen kan het verzoek van de SDF om de tijdens de top in Damascus vastgestelde deadline voor de overeenkomst te verlengen tot eind 2025, worden gezien als een nieuwe indicatie dat de kans op een overeenkomst in het land in de nabije toekomst afneemt, en dat, als die er al komt, het waarschijnlijk langer zal duren. Zowel de VS als de landen in de regio lijken echter ongeduldig. Hoewel Barracks deadline van augustus 2025 voor een overeenkomst de druk op de SDF verhoogt, heeft de SDF ook haar eigen troeven, met name wat betreft de kwestie van ISIS, maar de mate waarin deze effectief zullen zijn, valt nog te bezien.

Het grootste nadeel van de SDF in dit proces is de tijdsfactor. De afnemende financiële en militaire steun van de VS, de overplaatsing van ISIS-kampen en -gevangenissen naar Damascus, en de groeiende weerstand tegen de SDF door regionale actoren (met name Turkije) brengen de SDF in een steeds kwetsbaardere positie. Golfstaten, met name Saoedi-Arabië, die de SDF voorheen steunden maar nu meer de sharia hanteren, zouden hun steun aan de organisatie kunnen intrekken.

De pogingen van Damascus om de betrekkingen met Israël te normaliseren zouden de eisen van de SDF voor autonomie verder kunnen marginaliseren. Dit is een mogelijkheid, maar hoewel Damascus zou kunnen proberen de bestaande problemen te overwinnen door betrekkingen met Israël aan te knopen, zou het voornemen om ten koste van de Syrische bevolking betrekkingen met Israël aan te knopen, kunnen vastlopen. De VAE speelt al een rol als brug tussen de sharia en Israël, en er zijn sterke vermoedens dat Turkije deze rol en het proces steunt. Ondertussen, hoewel Israël provocerende uitspraken heeft gedaan tegen de sharia, kunnen deze uitspraken in feite een poging zijn om de ware bedoelingen van Israël te verhullen. Geheime gesprekken tussen de partijen zijn gaande. Israëls grootste wens is om Syrië als tegenwicht tegen Iran te gebruiken. Deze situatie, hoewel Damascus voordelen biedt, zou ook een tikkende tijdbom voor zichzelf kunnen worden.

Samenvattend kan er, als we naar het gehele proces kijken, gezegd worden dat de situatie niet bemoedigend is voor de SDF. De SDF is in een nadeligere positie terechtgekomen ten opzichte van Damascus, omdat de VS zich steeds dichterbij Damascus opstelden.