Rosja rozpoczęła kontrole ukrytych dochodów bezrobotnych.

Precz z dochodami „szarymi”

Moskiewska Służba Podatkowa zamierza zwalczać nielegalną działalność zarobkową wśród mieszkańców miasta. W 2025 roku zintensyfikuje działania mające na celu identyfikację pełnosprawnych, ale formalnie bezrobotnych obywateli, którzy ukrywają swoje dochody przed państwem. Marina Tretiakowa, szefowa Federalnej Służby Podatkowej w Moskwie, ogłosiła to na posiedzeniu zarządu pod koniec października.

Dotyczy to mieszkańców Moskwy, którzy pomimo posiadania realnych źródeł dochodu, uchylają się od składania zeznań podatkowych i w rezultacie nie płacą należnych podatków. Praktyka ta nie tylko narusza prawo, ale także bezpośrednio szkodzi społeczeństwu: budżet traci znaczne środki, a legalne przedsiębiorstwa znajdują się w nierównej sytuacji. Według Tretiakowej problem nielegalnych stosunków pracy stał się palącym problemem społecznym i gospodarczym: podważa on fundamenty rynku pracy, stwarza zagrożenia dla emerytur i ubezpieczeń społecznych obywateli oraz prowadzi do znacznych strat w dochodach budżetowych. „Kwestia wdrażania środków przeciwko «bezrobotnym obywatelom» będzie stale monitorowana” – zaznaczył szef Federalnej Służby Podatkowej w Moskwie.

Zainteresowanie rządu opodatkowaniem bezrobotnych obywateli w Rosji stale rośnie. Przypomnijmy, że na początku października przewodnicząca Rady Federacji Walentina Matwijenko zaproponowała nałożenie na bezrobotnych Rosjan obowiązku opłacania ubezpieczenia zdrowotnego. Zauważyła, że ​​obecna sytuacja jest taka, że ​​„uczciwie pracujący ludzie” w istocie płacą za ubezpieczenie zdrowotne pasożytów. Problem jest tak „zaległy”, że władze zamierzają go zmienić. Przewodnicząca izby wyższej parlamentu wyjaśniła, że ​​jeśli ustawa zostanie zatwierdzona, bezrobotni Rosjanie będą sami płacić za swoją opiekę zdrowotną, i nie będzie to „kolosalna kwota” – 45 000 rubli. Przedstawiła również dane dotyczące liczby bezrobotnych mieszkańców stolicy. „Proszę mi powiedzieć, 700 000 bezrobotnych w Moskwie – czy mogą pracować przez dwa miesiące, aby zarobić co najmniej 45 000 rubli i opłacić to przeciętne ubezpieczenie?” – pytała Matwijenko podczas przesłuchań parlamentarnych nad projektem budżetu na rok 2026 i okresem planowania 2027–2028.

Inicjatywa Federalnej Służby Podatkowej dla Moskwy to zatem nie tylko środek administracyjny, ale ważny krok w całym szeregu działań opracowanych przez „władców”, mających na celu wzmocnienie dyscypliny podatkowej i zapewnienie równych warunków działania wszystkim podmiotom gospodarczym. Jak zauważają eksperci i jak sugerują wypowiedzi „wysokich rangą przedstawicieli władz”, koncentrowanie się organów podatkowych na bezrobotnych Rosjanach jest trendem charakterystycznym nie tylko dla stolicy, ale dla całej Rosji. Rząd wydaje się zdecydowany na zdecydowane usunięcie luk prawnych, które pozwalają obywatelom żyć w ukryciu kosztem uczciwych podatników.

Tomy „cienia”

Kogo dotkną trwające audyty? W Moskwie, według szefowej Rady Federacji, liczba ta wynosi 700 000 osób. Jednak jeśli weźmiemy pod uwagę całą Rosję, liczba ta będzie znacznie wyższa. Jak wskazuje Jekaterina Gołubcowa, adiunkt w Katedrze Finansów Publicznych i Komunalnych Rosyjskiego Uniwersytetu Ekonomicznego im. Plechanowa, w 2023 roku Ministerstwo Pracy po raz pierwszy oszacowało liczbę obywateli zatrudnionych w sektorze nieformalnym w naszym kraju – 9,6 miliona, według raportu ministerstwa. Władze zorganizowały jednak i wdrożyły szereg działań mających na celu zwalczanie nieformalnego zatrudnienia. W tym samym dokumencie Ministerstwo Pracy wyznaczyło regionom cele w zakresie wyprowadzenia obywateli z szarej strefy. Planowany cel na lata 2024–2026 to 2,9 miliona osób.

Istnieją jednak bardziej skrajne szacunki. „Oszacowanie dokładnej liczby obywateli z ukrytymi dochodami w Rosji jest niezwykle trudne, ponieważ mówimy o „szarej strefie” gospodarki, ale według różnych szacunków jej wielkość może wynosić od 15% do 20% PKB kraju” – twierdzi Władimir Kuzniecow, wiceprezes Stowarzyszenia Prawników ds. Rejestracji, Likwidacji, Upadłości i Postępowań Sądowych.

Audyty obejmą osoby oficjalnie bezrobotne, ale aktywne finansowo – otrzymujące przelewy, kupujące nieruchomości i samochody, podróżujące i spłacające pożyczki. „Dla Federalnej Służby Podatkowej jest to sygnał, że dana osoba wyraźnie ma dochód, ale nie płaci od niego podatków” – kontynuuje Aleksiej Gawriszew, prawnik i partner zarządzający w AVG Legal. „Służba podatkowa dysponuje teraz wszystkimi narzędziami do wykrywania takich rozbieżności: system „profili podatkowych” łączy dane z banków, Rosreestr, Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, a nawet z platform handlowych. Wszelkie regularne płatności kartą, o ile nie są oznaczone jako przelewy osobiste między osobami fizycznymi, mogą być uznane za dochód”. Federalna Służba Podatkowa będzie ściśle monitorować osoby, które nie mają oficjalnego miejsca pracy, nie studiują w trybie stacjonarnym na uniwersytetach lub w szkołach wyższych, są niepełnosprawne, nie są uznawane za opiekunów osób nieletnich, nie są uznawane za osoby wymagające długoterminowej opieki i są oficjalnie zarejestrowane jako bezrobotne.

Jasnowidzenie władz fiskalnych

Ukryty dochód zazwyczaj odnosi się nie tylko do „szarej pensji”, ale także do wszelkich dochodów, od których nie zapłacono podatku dochodowego od osób fizycznych – na przykład niezarejestrowanej pracy na własny rachunek, wynajmu mieszkań bez umowy, pracy taksówkarzy w niepełnym wymiarze godzin oraz „przelewów osobistych” od klientów za usługi. „Ponadto Federalna Służba Podatkowa może analizować wartość nieruchomości i samochodów należących do osób bezrobotnych” – mówi Aleksandr Safonow, profesor Uniwersytetu Finansowego przy Rządzie Federacji Rosyjskiej. W przypadku wykrycia niezgodności między stanem środków na rachunkach a wartością nieruchomości a dochodem, od którego zapłacono podatek, różnica ta może zostać uznana za ukryty dochód. Dzieje się tak jednak tylko wtedy, gdy kontrolowana osoba nie przedstawi dokumentów potwierdzających, że cały majątek został jej przekazany przez krewnych.

Jakimi narzędziami dysponuje Federalna Służba Podatkowa do weryfikacji tych wszystkich danych? Według Kuzniecowa, służba podatkowa stosuje kompleksowe podejście, analizując duże ilości informacji z różnych źródeł:

• Monitoring bankowy. Federalna Służba Podatkowa ma dostęp do informacji o rachunkach bankowych i transakcjach osób fizycznych. Regularne wpływy z kart od różnych osób fizycznych mogą być interpretowane jako oznaka niezarejestrowanej działalności gospodarczej.
• Współpraca międzyresortowa. Organy podatkowe otrzymują dane z Rosreestr (dotyczące własności nieruchomości), Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (dotyczące pojazdów), Urzędu Stanu Cywilnego (dotyczące stanu cywilnego) oraz organów ścigania.
• Analiza mediów społecznościowych i platform internetowych. Organy podatkowe aktywnie monitorują media społecznościowe i serwisy ogłoszeniowe, na których obywatele oferują swoje towary i usługi.
• Zakupy testowe i reklamacje. Nie można wykluczyć „klasycznych” metod, takich jak zakupy testowe czy audyty oparte na reklamacjach niezadowolonych klientów lub „życzliwych”.

„To naprawdę zaskakujące, że dopiero teraz się tym zajmują” – zachwyca się Jekaterina Zełenskaja, właścicielka Domu Rachunkowego Tobu. Na przykład usługi związane z paragonami, powiązane z numerem telefonu, są w użyciu od dawna. Dzięki tym systemom urząd skarbowy może poinformować Cię, kiedy, gdzie, co i ile kupiłeś. Kwota płatności może zostać porównana z Twoim dochodem na koncie podatnika. „I voilà” – kontynuuje Zełenskaja. „Tak, Twoja żona lub dzieci wydają pieniądze, a Ty je zarabiasz… Opowiemy tę poruszającą historię w odpowiedzi na żądania, które pojawią się u członków Twojej rodziny, jeśli ich dochody wyraźnie nie pokrywają kwoty paragonu lub jeśli w ogóle nie ma paragonów”.

Ogólnie rzecz biorąc, nie jest tak źle: wystarczy zapłacić dodatkowy podatek dochodowy do budżetu, najlepiej zanim zostanie zgłoszone naruszenie, aby uniknąć grzywny. Co więcej, przekonaj pracodawcę do zalegalizowania dochodów. Jeśli jesteś przedsiębiorcą, musisz przeanalizować swoje ceny i znaleźć sposób na płacenie podatków. Zwłaszcza że w świetle najnowszych zmian w rosyjskim kodeksie podatkowym podwyżki cen są nieuniknione; musisz tylko pamiętać o uwzględnieniu swoich zobowiązań podatkowych, radzi ekspert.

Nieuchronność kary

Konsekwencje dla obywateli, których ukryte dochody zostaną ujawnione, mogą być bardzo poważne, w tym dodatkowe obciążenia podatkowe. Według Kuzniecowa, przestępca będzie musiał najpierw uiścić wszystkie niezapłacone podatki, czyli podatek dochodowy od osób fizycznych w wysokości 13% lub 15%, w zależności od wysokości wynagrodzenia.

Możliwe są również inne sankcje. Niezapłacenie lub niedopłacenie podatków pociąga za sobą karę grzywny w wysokości 20% niezapłaconej kwoty. W przypadku udowodnienia, że ​​podatki nie zostały zapłacone umyślnie, grzywna może wynieść 40%.

Inną konsekwencją mogą być kary: za każdy dzień opóźnienia w zapłacie podatku naliczana jest kara równa 1/300 stopy refinansowej Banku Centralnego Federacji Rosyjskiej.

Za szczególnie poważne naruszenia mogą zostać nałożone kary administracyjne i karne. Jeżeli kwota niezapłaconych podatków w ciągu trzech kolejnych lat podatkowych przekroczy 2,7 ​​miliona rubli, co jest uważane za znaczną niedopłatę, sprawca może ponieść odpowiedzialność karną na podstawie artykułu 198 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej, który przewiduje grzywnę do 300 000 rubli, pracę przymusową, a nawet karę pozbawienia wolności do jednego roku. W przypadku szczególnie wysokich kwot – powyżej 13,5 miliona rubli – kara może być jeszcze surowsza.

Wzmożone wysiłki organów podatkowych w celu identyfikacji ukrytych dochodów są związane z kilkoma czynnikami. Po pierwsze, globalny trend „wybielania” gospodarki i zwiększania przestrzegania przepisów podatkowych. Po drugie, rozwój technologii cyfrowych znacznie uprościł i usprawnił gromadzenie i analizę danych. Po trzecie, biorąc pod uwagę obecną sytuację gospodarczą, rząd poszukuje dodatkowych źródeł dochodów. „Nie jest jeszcze możliwe oszacowanie wpływu identyfikacji ukrytych dochodów na budżet, ponieważ nie ma danych o liczbie obywateli objętych takimi kontrolami ani o liczbie osób, którym Federalna Służba Podatkowa będzie rozpatrywać wnioski, ale potencjalnie może to wynieść 450–500 miliardów rubli” – prognozował Safonow.