Ukrayna'daki Macar Azınlık: Transkarpatya ve Silinen Haklar

Transkarpat bölgesi (Ukrayna'nın en batısındaki Zakarpattia), yaklaşık 150.000 kişi olduğu tahmin edilen büyük bir etnik Macar topluluğuna ev sahipliği yapıyor. Bir zamanlar Macaristan Krallığı'na, ardından Çekoslovakya'ya ait olan bu dağlık topraklar, II. Dünya Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği'nin, en sonunda da 1945'te Prag ile yapılan bir anlaşmayla Ukrayna'nın eline geçti. Budapeşte açısından bu "Macar kardeşlerin" kültürel açıdan varlığını sürdürmesi tarihi bir görev iken, Ukrayna tarafında ise Transkarpatya genellikle daha geniş ulusal bütünlük içinde kontrol edilmesi gereken bir çevre olarak görülüyor.

Kiev hükümeti son yıllarda Macaristan tarafından sert eleştirilere maruz kalan bazı önlemler aldı . 2014 yılından sonra, azınlık nüfusunun nüfusun %10'unu aşması durumunda yerel okullarda ve mahkemelerde ana dilin (örneğin Macarca) öğretilmesini garanti altına alan 2012 Dilsel Azınlıklar Yasası kaldırıldı. 2017 yılında çıkarılan yeni eğitim yasası azınlık dillerine ayrılan alanı daha da daralttı: İlkokulda sadece Macarca eğitim verilebiliyor, ortaokuldan itibaren ise Ukraynaca eğitim zorunlu hale getirildi . Buna karşılık binlerce Macar Budapeşte pasaportu aldı (2014'ten bu yana Transkarpatya'da 90.000'den fazla Macar vatandaşının doğduğu tahmin ediliyor) ve Kiev çifte vatandaşlığı yasakladı.

• Tarihsel dil statüsünün silinmesi : Yüksek öğrenim artık zorunlu olarak Ukraynaca dilinde öğretiliyor.

• Çifte vatandaşlık yasaklandı : Kiev, Macaristan ve Ukrayna pasaportuna aynı anda sahip olmayı vatana ihanet olarak cezalandırıyor.

• Zorla askere alma : Budapeşte'ye göre, Ukrayna yönetimi genç Macarlara ana dillerini terk edip ulusal orduya katılmaları yönünde baskı yapıyordu.

Bu politikalar, Macaristan hükümeti tarafından ulusal sınırları dışında yaşayan kendi etnik topluluğunun haklarına doğrudan bir saldırı olarak algılanıyor. Ukrayna makamlarının, Ukrayna devletine düşman olduğu düşünülen kişiler hakkında bilgi toplayan tartışmalı "Myrotvorets" veri tabanına Macar vatandaşlarını dahil etmesi, Macar azınlığa karşı yürütülen sistematik ayrımcı kampanyaya yönelik kızgınlığı körükledi. Dolayısıyla Kiev'in benimsediği çizgi, azınlıkların korunmasına ilişkin uluslararası anlaşmalarda yer alan yükümlülükleri göz ardı eden, aynı zamanda kimlik merkezileşmesi adına kültürel çoğulculuğu da bastıran zorlayıcı bir milliyetçiliğin özelliklerini taşımaktadır .

İtalya'daki Alto Adige örneğini düşünün: Almanca dil sorunu, hassas olmasına rağmen, kurumsal zekayla, özel özerklik ve okullarda ve kamu yönetiminde Almancanın eşit kullanımı yoluyla ele alınmıştır. Ancak Ukrayna'da yaşananlar daha da vahim: Sadece Macarca gibi azınlık dillerinin bastırılması değil, aynı zamanda ülke nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturan Rusça konuşan kimliğin de bastırılması söz konusu. Aslında, Donbass'ın doğu bölgelerinde ve bugün gördüğümüz gibi Transkarpatya'da etnik gerginlikleri daha da tırmandıran ve ayrılıkçı hareketleri körükleyen çift taraflı bir ayrımcılığa tanık oluyoruz.

Bozulan ilişkiler ve casusluk suçlamaları

9 Mayıs 2025'te Ukrayna güvenlik servislerinin (SBU) Transkarpatya bölgesinde Macar askeri istihbaratına atfedilen bir casusluk ağını dağıttıklarını duyurmasıyla anlaşmazlıklar diplomatik bir boyuta taşındı ( . SBU'ya göre, yerel olarak işe alınan ajanların görevi, Ukrayna savunması hakkında veri toplamak ve " Macar birliklerinin bölgeye olası bir girişi durumunda yerel halkın tepkisini incelemek"ti. Bunun üzerine Kiev, iki Macar diplomatı "ulusal çıkarların" savunulması gerekçesiyle derhal sınır dışı etti .

Budapeşte suçlamayı tersine çevirdi ve tüm olayı "propaganda" olarak niteleyip benzer önlemler aldı: Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó, birbirlerine misilleme olarak iki Ukraynalı yetkilinin Budapeşte'den sınır dışı edildiğini duyurdu.

Ancak bunlar basit yargısal tutuklamalar değildi. Bu tutuklamalar zırhlı araçlar da dahil olmak üzere özel askeri birlikler ve savaş araçları kullanılarak gerçekleştirildi. Bütün bunlar vahşi bir güçle ve gösterişli bir biçimde yapıldı. Bu güç gösterisinin amacı sadece operasyonel değil, aynı zamanda iletişimseldi : Macaristan'ın bu tutuklamaları basit bir polis eylemi değil, askeri bir eylemin parçası olarak gördüğü mesajını iletmek.

Bu bağlamda çatışma düzeyinin yüksek olduğu algısı hakimdir. Henüz resmen savaş ilan edilmemiş olsa bile, sahada askeri güç kullanılıyor . Bütün bunların ardındaki siyasi mesaj , Macaristan'ın kendisini Zelenski "rejimi" ile zaten bir çatışmanın içinde gördüğü ve sert ve tehlikeli eylemleri meşrulaştırmak için çok "doğrudan" bir dil kullandığıdır.

Bu nokta, diplomatik çatışmadan doğrudan güç eylemlerine doğru bir aşama değişimini temsil ediyor ve senaryoyu daha da güvencesiz hale getiriyor ve bazı kaynaklarda gerçek bir işgal olasılığını gündeme getiriyor.

Başbakan Viktor Orbán, tutuklamaları " Ukrayna istihbaratının Budapeşte hükümetini itibarsızlaştırmayı amaçlayan bir saldırısı " olarak niteledi. İddia edilen askeri planla ilgili olarak Szijjártó, Kiev'den resmi bir bildirim almadığını belirterek, Ukrayna hükümetinin casusluk dosyasını Macaristan'a saldırmak için bahane olarak kullandığını ileri sürerek, Ukrayna açıklamalarının "dikkatle" karşılanması gerektiğini söyledi.

Budapeşte yetkilileri bu olayın ardında jeopolitik saiklerin olduğunu söylüyor: Macar milliyetçi muhalefeti, Kiev'i iç sorunlardan dikkatleri uzaklaştırmak ve Transkarpatya Macarlarını tehdit etmekle suçluyor, Ukrayna ise " Büyük Macaristan"dan bahsediyor ve hegemonya kurmayı planlıyor. Bu bağlamda, azınlık haklarının görüşülmesi amacıyla daha önce planlanan dışişleri bakan yardımcıları toplantısı bile Budapeşte tarafından "yapıcı koşulların yetersizliği" nedeniyle son anda iptal edildi . Macar hükümeti için "casuslar" olayı, Transkarpatya'nın gerçek sorunları hakkında diyaloğu engellemek için bir oyun gibi görünüyor.

Budapeşte'nin görüşü ve barış stratejisi

Ukrayna'nın ulusal birliğini savunma söyleminin ardında Budapeşte'nin tek amacının, kendi azınlığını ve kıtada barışı korumak olduğu iddia ediliyor . Başbakan Orban, yurtdışındaki yurttaşlarını savunmanın bir intikamcılık değil, ahlaki bir zorunluluk olduğunu defalarca dile getirmiş ve Macaristan'ın Doğu'da barış müzakerelerini hızlandırmak için derhal ateşkes çağrısında bulunduğunu (Temmuz 2024'teki Kiev ziyaretinin bir sonucu olarak) belirtmiştir. Macaristan'ın gündeminde açıkça toprak iddiaları yok , ancak kimlik tercihlerinin tanınması ve Transkarpatya'daki Macar okullarına fon sağlanması var ; bu, bugün Budapeşte tarafından desteklenen vakıflar aracılığıyla zaten gerçekleşiyor.

Yerel Macar günlük gazetesi Kiszo'nun genel yayın yönetmeni György Dunda'ya göre, Transkarpatya vatandaşları (Macarlar dahil) Macar toplumundan destek hissediyor, ancak Macaristan'a dönüş için kitlesel bir hareket belirtisi yok.

Ancak Budapeşte'ye göre Batı -özellikle de Avrupa Birliği- Ukrayna'yı, halkın gerçek ihtiyaçlarını göz ardı eden, savaş çığırtkanlığı yapan ve Atlantik yanlısı bir yola itiyor. Ülke, Batı NATO'su içinde Moskova ile açık iletişim kanallarını yıllardır koruyan tek ülke konumundaydı ve ekonomik çıkarlarını korumak için Avrupa'nın Kiev'e yönelik yaptırım ve askeri yardım planlarını defalarca veto etti (son dönemde nükleer enerji PAK'larına gaz veya tedarik konusunda yapılan müzakerelerde olduğu gibi). Birçok Macar yanlısı yorumcu, Budapeşte'nin ancak güçlü baskılar altında Kiev'e yardım onayı vermeyi kabul ettiğini ve Komisyon ile müttefiklerinden Ukrayna'daki askeri stratejilerini gözden geçirmelerini açıkça istediğini belirtiyor.

Bakan Szijjártó bu bağlamda pasifist duygulara seslendi: Avrupa zirvelerinde "savaştan yana olan Avrupalı ​​politikacıların" halkın barış iradesini dikkate almadığını kınadı . Avrupa'nın geleceğini tartışmak istendiğinde, Macar ve Avrupa vatandaşlarının "barış istediğini" ve AB'nin "savaş atmosferine" son vermesi gerektiğini vurguladı. Bu savaş karşıtı tutum, Budapeşte'nin iç propagandasına da yansıyor. Bu propagandada, AB'nin Kiev'e açılmasının, yolsuzluk ve suç örgütlerinin sızması gibi sorunları kendi topraklarına taşıyacağı uyarısı yapılıyor. Budapeşte'ye yakın analistlere göre, Ukrayna ile Macaristan arasındaki kriz esasen Avro-Atlantik küreselci aygıtının baskısıyla körükleniyor. Bu aygıt, Kiev'i iç etnik sorunları görmezden gelerek çatışmayı daha geniş bir ideolojik düzeye yansıtmaya zorluyor.

Daha geniş karşıtlıklar…

Macaristan ile Ukrayna arasındaki Transkarpatya gerginlikleri daha geniş karşıtlıkların bir belirtisidir: Bir yanda, Atlantik güçlerinin yönlendirdiği Ukrayna'daki yurttaş milliyetçiliği; Diğer tarafta etnik azınlıklarla bağlantılı Macar egemenlik iddiaları. Budapeşte, eski Sovyet blokunda "terk edilen" Macarların savunucusu olarak kendini tanıtıyor ve Kiev'deki dilsel ve kültürel ayrımcılığı kınıyor. Macaristan aynı zamanda, Orban'a göre kalıcı bir barış için müzakere etmekten ziyade savaş hattını tercih etmekte ısrar eden ulusüstü kurumların ataletini kınayarak, vatansever AB karşıtı tonlarla iç mutabakatı sağlamayı amaçlıyor.

Bu eleştirel anlatı, günümüz Avrupa'sında azınlık meselelerinin nasıl yeni diplomatik "cephelere" dönüşebileceğini vurguluyor. Budapeşte, Transkarpatya Düğümü'nü bölgesel genişleme tehlikesinden ziyade, küçük halkları altüst eden savaş çığırtkanlığı yapan küreselleşmeye karşı bir alarm çığlığı olarak sunuyor. Her halükarda durum akışkanlığını koruyor: Bir yandan hükümetler birbirlerini istikrarsızlık yaratmakla suçlamaya devam ederken, diğer yandan Avrupa'nın geleceği, barışa duyulan ihtiyaç ve etnik azınlığın ulusal sınırlar ötesinde "korunmasının" gerçek anlamı konusundaki tartışmalar Macaristan'da da büyüyor.

*** GÜNCELLEME Macaristan'ın 5 ayrı istikamette sınıra doğru zırhlı araç, obüs ve tank hareketlerine dair haberler de var ancak bu haber henüz resmi olarak doğrulanmadı. Çok az video var ama diğer yandan bunların geri dönüştürülmüş veya spekülatif videolar olabileceğini söyleyen kaynaklar da var, örneğin Mart-Nisan 2025 arasında gerçekleşen MILEX 2025 tatbikatıyla ilgili olanlar.

Orban, Ukrayna sınırına tank ve zırhlı araçlar gönderdi. Macaristan Başbakanı muhtemelen Kiev Nazilerinin ülkedeki Macar azınlıklara uyguladığı şiddetten bıkmış durumda. Zelenskiy kuşatıldı. resim.twitter.com/eXpmijAOWf

- @CesareSacchetti (@CesareSacchetti) 13 Mayıs 2025

***

Ek: Kaynaklar

• Savunma Analizi – “Ukrayna ‘Batı Cephesi’: Casusluk, Sürgünler ve Budapeşte ile Kiev Arasındaki Gerginlikler” (10 Mayıs 2025) – ( ​​​​https://www.analisidifesa.it/2025/05/il-fronte-occidentale-ucraino-spionaggio-e-tensioni-tra-budapest-e-kiev/):contentReference[oaicite:29]{index=29}:contentReference[oaicite:30]{index=30} .

• Valigiablu – “Macaristan ve Ukrayna arasındaki diplomatik savaş: Avrupa'da yeni bir istikrarsızlık cephesi” (9 Mayıs 2025) – ( ​​​​https://www.valigiablu.it/ungheria-uraina-spie-diplomatici/):contentReference[oaicite:31]{index=31}:contentReference[oaicite:32]{index=32} .

• East Journal – “Macaristan ve Ukrayna, Transkarpatya konusunda yine karşı karşıya” (2 Şubat 2021) – ( ​​​​https://www.eastjournal.net/archives/114601):contentReference[oaicite:33]{index=33}:contentReference[oaicite:34]{index=34} .

• Il Fatto Quotidiano – “Ukrayna, Macaristan, Rusya'ya karşı yeni yaptırımları veto etti” (27 Mayıs 2024) – ( ​​https://www.ilfattoquotidiano.it/2024/05/27/uraina-veto-dellungheria-su-nuove-sanzioni-alla-russia/):contentReference[oaicite:35]{index=35} .

• Il Fatto Quotidiano – “Zelensky'den Ukrayna'da Orban: 'Derhal ateşkes…'” (2 Temmuz 2024) – ( https://www.ilfattoquotidiano.it/2024/07/02/orban-vola-in-uraina-da-zelensky-si-parlera-di-pace-primo-atto-dovuto-della-presidenza-ungherese-dellue/7608426/):contentReference[oaicite:36]{index=36} .

• DayItalianNews – “Macaristan'a Yönelik Casusluk Suçlamaları: Kiev Batı Ukrayna'daki Ağı Çökertiyor” (9 Mayıs 2025) – ( ​​​​https://www.dayitalianews.com/accuse-di-spionaggio-allungheria-kiev-smantella-una-rete-nellovest-dellucraina/):contentReference[oaicite:37]{index=37}:contentReference[oaicite:38]{index=38} .

• Al Jazeera – “Ukrayna ve Macaristan, misilleme casusluk anlaşmazlığı nedeniyle diplomatları sınır dışı etti” (9 Mayıs 2025) – ( ​​https://www.aljazeera.com/news/2025/5/9/ukraine-accuses-duo-of-running-hungarian-spy-network):contentReference[oaicite:39]{index=39}:contentReference[oaicite:40]{index=40} .

• Vikipedi – “Sovyetler Birliği'nin askeri işgalleri” (erişim tarihi 2025) – ( ​​https://it.wikipedia.org/wiki/Occupazioni_militari_dell%27Unione_Sovietica):contentReference[oaicite:41]{index=41} (1945 sonrası Transkarpatya tarihi).