İspanya, Verimlilik ve Uyuşmazlık Çözümlerine Odaklı Büyük Yargı Reformları Uyguluyor; Meksika, Güven Krizi Karşısında Değişiklikleri Tartışıyor

İspanya, Mayıs 2025'ten itibaren etkililiği ve alternatif uyuşmazlık çözümünü ön planda tutarak yargı sisteminde kapsamlı bir reforma doğru ilerliyor. Meksika ise yolsuzluk ve usul yavaşlığıyla mücadele için acil değişiklikler konusunda tartışmalarını sürdürüyor.

Mayıs 2025 ayı, İspanya'nın iddialı bir usul ve örgütsel reformu hayata geçirmesi ve Meksika'nın kamu güvenini yeniden tesis etmek için kendi adalet sistemini dönüştürme gerekliliği konusunda yoğun bir tartışmaya girmesiyle, dünya çapında yargı sistemlerinin evriminde bir dönüm noktasıdır. Bu süreçler, adaletin uygulanmasında daha fazla verimlilik ve erişilebilirliğe doğru küresel bir eğilimi yansıtmaktadır.

Bu ay büyük ölçüde yürürlüğe giren 1/2025 sayılı Organik Yasa, "İspanyol yargı sisteminde büyük bir reform" anlamına geliyor. Medeni hukuktaki en önemli değişikliklerden biri, uyuşmazlıkların yargı yoluna başvurulmadan önce uygun uyuşmazlık çözüm yolları (ADR) yoluyla çözülmesi zorunluluğudur. Bunlara arabuluculuk, uzlaştırma ve diğer müzakere biçimleri de dahildir; mahkeme yoğunluğunu azaltmayı ve daha hızlı, daha fazla mutabakat içeren çözümler sunmayı amaçlar.

Reformda ayrıca, zorunlu MASC'yi haksız yere reddedenlere yaptırım uygulanması amacıyla, maliyet belirlemede dikkate alınacak "kamu adaletinin kötüye kullanılması" kavramı da getiriliyor. Diğer usul değişiklikleri arasında sözlü duruşmaların kolaylaştırılması, hakimlerin sözlü karar verebilmesine olanak tanınması ve tahliye ve masraf değerlendirme prosedürlerinde değişiklikler yer alıyor.

Örgütsel düzeyde, tek yargıçlı mahkemeler alt mahkemelerle (kolej organları) yer değiştiriyor ve sulh mahkemeleri daha fazla teknoloji kullanımıyla modern belediye adalet ofislerine dönüşüyor. Amaç açıktır: Daha etkin, daha çağdaş ve vatandaş dostu bir adalet yönetimi.

Buna karşılık Meksika, adalet sistemine ilişkin kamuoyu algısının kritik öneme sahip olduğu bir durumla karşı karşıyadır. Son yapılan araştırma ve analizler, yolsuzluk (%70,3), adaletsizlik (%42,9), eşitsizlik, süreçteki yavaşlık gibi ciddi sorunlara işaret ediyor; ceza davalarında doğrudan tedbir gibi prosedürlerin çözüm süresi ortalama 294 ile 673 gün arasında değişiyor.

Ulusal Adalet Yüksek Mahkemesi (SCJN), eleştirmenlere göre güçler ayrılığı ilkesini ve Kongre'de temsil edilen halk iradesini ihlal eden keyfi askıya almalar yoluyla genel düzenlemelerin uygulanmasını engellemekle suçlanıyor. Tartışılan reform önerileri daha fazla şeffaflık, verimlilik ve hesap verebilirliği hedefliyor. Bunlar arasında, ceza verme sürelerinin azami olarak belirlenmesi (iki yıldan az ceza gerektiren suçlarda dört ay, daha uzun ceza gerektiren suçlarda bir yıl) ve bir kanunun anayasaya aykırılığına ilişkin verilen amparo kararlarının genel etki yaratmamasının sağlanması da yer alıyor.

Aynı zamanda Yüksek Mahkeme, toplumsal cinsiyet kalıplarına dayalı ayrımcı sosyal güvenlik şartlarının anayasaya aykırı olduğunu ilan etmek ve barolar için örgütlenme özgürlüğünü teyit etmek gibi insan hakları konusunda önemli kararlar vermiştir. Devletin, kayıp şahısları arayan kadınların çalışmalarını tanıma ve güvence altına alma yükümlülüğünü yineledi.

"[Duruşmaların] kamuoyuna açıklanması yalnızca ulusal güvenlik, kamu güvenliği, mağdurların, tanıkların ve küçüklerin korunması nedenleriyle kısıtlanabilir..." — Meksika suçlayıcı ceza sisteminde şeffaflık ihtiyacını yansıtan kamuoyuna açıklık ilkesi.

MASC ve prosedürel sadeleştirmeye vurgu yapan İspanya deneyimi, Meksika gibi ülkeler için değerli dersler sunabilir. Verimlilik arayışı süreklidir, ancak hesap verebilirliği sağlarken ve yolsuzlukla mücadele ederken yargı bağımsızlığını koruma zorluğu da süreklidir.

ABD ile Çin arasında son dönemde İsviçre'de ticaret istişareleri için imzalanan anlaşma gibi uluslararası anlaşmaların da etkisiyle, karmaşık uyuşmazlıkların çözümünde, küresel güçler düzeyinde bile, geleneksel yargı sistemlerinin dışında alternatif mekanizmaların arandığı görülmektedir.

Yargı sistemlerinin dönüşümü, hukukun üstünlüğü ve vatandaşların kurumlara olan güveni açısından hayati önem taşıyan, sürekli ve karmaşık bir süreçtir.

Yargı reformları hakkında ne düşünüyorsunuz? Ağlarımıza yorum yapın.

Bizi X La Verdad Noticias profilimizden takip edin ve günün en önemli haberlerinden haberdar olun.