Yardımların dondurulması ve çekilmesi Sudan'ın ihtiyaç sahiplerini kıtlıkla baş başa bıraktı

Sudan, hayati önem taşıyan insani yardımları ulaştıran yardım kuruluşlarının çekilmesiyle büyüyen bir insani krizle karşı karşıya.

Son birkaç günde, ABD'nin ülkeye sağladığı insani yardımların dondurulması , Sudan'daki acil gıda mutfaklarının yüzde 80'inin kapanmasına neden oldu; Fransızca baş harfleri MSF olarak bilinen Sınır Tanımayan Doktorlar adlı tıbbi STK'nın varlığının önemli ölçüde azaltılması, ülkenin en çok etkilenen bölgelerinde şiddet seviyelerinin artmasıyla birlikte acil tıbbi yardımın olmamasına yol açtı.

Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasındaki Sudan savaşı Nisan 2023'ten beri devam ediyor. Savaş boyunca on binlerce sivil öldürüldü, çok daha fazlası yaralandı ve tahmini 12 milyon kişi yerinden edildi.

BM Dünya Gıda Programı'na (WFP) göre kıtlık halihazırda 10'dan fazla bölgede etkisini gösterirken, 17 bölgede daha kıtlığın eşiğinde olduğu bildiriliyor.

Ancak insani durumun hızla kötüleşmesine rağmen çatışmalarda bir azalma görünmüyor; Sudan ordusu şu anda başkent Hartum'a doğru ilerliyor ve RSF rakip bir hükümet kurulduğunu duyuruyor.

USAID dondurması

ABD Başkanı Donald Trump'ın USAID ödemelerini 90 gün süreyle donduran başkanlık kararı, Sudan'ın milyonlarca ihtiyaç sahibi insan için yaşam kaynağı olduğu ve ülkenin istikrarsızlığının yoğun olduğu bir dönemde geldi.

BBC, ABD'nin dış yardımlarının askıya alınması sonucu 1.100 ortak mutfağın kapatıldığını bildirirken, kapatılan mutfaklardan birinde çalışan bir gönüllü, insanların yardım için "gönüllülerin kapılarını çaldığını" söyledi.

ABD Dışişleri Bakanlığı, kararının etkisine yanıt olarak, "hayat kurtarıcı" gıda ve insani yardım programları için bir muafiyet yayınladığını iddia etti. Ancak, bu muafiyetlerin Sudan ve diğer birçok ülkeye insani yardımın yeniden başlamasına dönüştüğü görünmüyor, Reuters haber ajansı Cuma günü, ajansın daha önce programlara yıllık olarak harcadığı yaklaşık 40 milyar dolara kıyasla, USAID programları için yalnızca 100 milyon dolarlık muafiyetin onaylandığını bildirdi.

Reuters, muafiyetler listesinin incelenmesi sonucunda, muafiyetler kapsamında serbest bırakılan 5,3 milyar dolarlık dış yardımın büyük kısmının silah satışı, askeri yardım ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele için kullanıldığını bildirdi.

Dünya Gıda Programı (WFP), Sudan'la ilgili hibeler için 13 muafiyet aldığını ancak gelecekteki fonların ne olacağı konusunda netlik olmadığını belirtti.

Açlık krizi

WFP, Sudan'ın, acımasız iç savaşının ülke genelinde geçim kaynaklarını, altyapıyı, ticaret yollarını ve tedarik zincirlerini yok etmesiyle "yakın tarihin en büyük açlık krizi" olma riski taşıdığını söyledi. İlk olarak Ağustos ayında Kuzey Darfur'daki Zamzam kampında doğrulanan kıtlık, o zamandan beri yayıldı ve şu anda tahmini 24,6 milyon insan akut açlıkla karşı karşıya, BM söyledi.

Kuzey Darfur'daki durum özellikle kritik, zira en büyük şehri El Faşir aylardır RSF tarafından kuşatma altında. RSF son haftalarda saldırılarını artırdı, çatışmalar nedeniyle yerinden edilen yaklaşık yarım milyon insanın sığındığı Zemzem kampına da saldırdı.

Çatışmalar MSF'yi Zamzam'dan çekilmeye zorladı. MSF'nin Sudan ülke direktörü Yahya Kalilah, "Zamzam'da kötüleşen bir felaketin ortasında projemizi durdurmak yürek parçalayıcı bir karardır" dedi .

“Şiddetin çok yakın olması, malzeme göndermede yaşanan büyük zorluklar, yeterli destek için deneyimli personel göndermenin imkânsızlığı ve meslektaşlarımız ve siviller için kamptan çıkış yollarına ilişkin belirsizlik bize çok az seçenek bırakıyor.”

RSF hükümeti

İnsani krizin büyük bir bölümünün RSF'den kaynaklanmasına rağmen grup, Kenya'nın başkenti Nairobi'de Sudan'da rakip bir hükümet kurma niyetini dile getiren bir tören düzenledi.

Yeni hükümetin uluslararası alanda yaygın bir tanınma alması beklenmiyor . Ancak, RSF başka yerlerde zemin kaybettiğinden, bunun Darfur'un batı bölgesi üzerindeki kontrolü sürdürme çabası olduğu anlaşılıyor.

Ordu destekli hükümet, yeni kurulan rakibini tanımayı reddederken, Dışişleri Bakanı Ali Yusuf Pazar günü yaptığı açıklamada, "başka hiçbir ülkenin sözde paralel bir hükümeti tanımasını kabul etmeyeceğini" söyledi.

Habere ve ülke içinde bölünmeyi pekiştirme potansiyeline yanıt veren BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in sözcüsü, gazetecilere yaptığı açıklamada, birleşik bir Sudan'a ihtiyaç olduğunu vurgulayarak, yeni hükümetin "ülkenin parçalanmasını artıracağını ve bu krizi daha da kötüleştirme riski taşıyacağını" söyledi.