DDR verleden | Stasi-beoordeling eind 2030

In de agenda voor de zitting van het deelstaatparlement wordt dit agendapunt woensdag met 21 minuten uitgesteld. Maar om 12.31 uur is het onderwerp al na één minuut afgehandeld. In plaats van één minuut, waren er eigenlijk vijf minuten gepland. Maar het Parlement neemt zelfs deze toch al beperkte tijd niet in beslag. Binnen enkele seconden wordt een commissie bestaande uit Gilbert Furian, Uta Leichsenring, Maria Nooke en Rüdiger Sielaff unaniem gekozen om de volgende Stasi-controle van de leden van het deelstaatparlement uit te voeren.

"Er is afgesproken dat er geen debat zal plaatsvinden", herinnert Ulrike Liedtke (SPD), voorzitter van het deelstaatparlement, zich. Sebastian Walter, staatsvoorzitter van de Linkspartij, had hier graag iets over willen zeggen. Maar omdat zijn partij er bij de deelstaatverkiezingen van 22 september 2024 niet in slaagde de vijf procent-grens te halen, zit hij niet meer in het parlement en kan hij alleen nog vanaf de zijlijn zijn stem laten horen, als extraparlementaire oppositiepartij. Walter vertelde woensdag aan de “nd”: “De Stasi-controle is volkomen onnodig en slechts een overblijfsel uit de jaren na de hereniging. De resultaten hebben tot nu toe geenszins geleid tot vooruitgang in de evaluatie van de geschiedenis van de DDR, maar worden herhaaldelijk gebruikt om DDR-biografieën te onderwaarderen."

De Stasi-controles op parlementsleden zijn gebaseerd op artikel 27 van de Brandenburgse Parlementaire Wet. De regeling zou eind 2019 aflopen, maar werd in november 2019 verlengd tot eind 2030. Dit betekent dat er ook na de volgende reguliere deelstaatverkiezingen in 2029 nog een dergelijke evaluatie zal plaatsvinden. De mensen die nog in aanmerking zouden komen, zouden dan minimaal 58 jaar oud moeten zijn en beschuldigd worden van misdaden die meer dan 40 jaar geleden hebben plaatsgevonden.

Toen het deelstaatparlement de regeling in 2019 verlengde, onthield de Linkse fractie zich van stemming. Sebastian Walter betoogde destijds dat een DDR-burger een slecht mens kon zijn, ongeacht of hij voor de Stasi had gewerkt of niet. Zo lang na de val van de Muur is de recensie overbodig en is hij er fundamenteel kritisch op. De laatste keer dat er binnen de Linkspartij twee tot dan toe onbekende Stasi-gevallen waren, was na de deelstaatverkiezingen in 2009. Na de verkiezingen van 2019 waren er alleen nog dossiers over parlementslid Bettina Fortunato (links). Zij had zich echter geenszins beschikbaar gesteld als informant, maar was ooit zelf doelwit geworden van de staatsveiligheidsdienst omdat ze getrouwd was en is met een Portugese man. Na haar pensionering emigreerde Bettina Fortunato met haar man Armenio naar zijn oude vaderland, na de verkiezingen van 2024.

De tien weken van ophef en vermoedens die ooit ontstonden in verband met de vermeende Stasi Fortunato-zaak, irriteren Sebastian Walter nog steeds. Walter zelf werd geboren in april 1990 en werkte zeker niet voor de Stasi. Als zijn partij bij de laatste deelstaatverkiezingen vijf tot tien procent van de stemmen had gehaald en met maximaal tien afgevaardigden in het parlement was gekomen, waren acht van de tien te jong geweest voor een Stasi-controle. Alleen Kathrin Dannenberg (geboren in 1966) en Thomas Domres (geboren in 1970) zouden onder de regeling vallen. Maar beiden zijn al lang lid van het deelstaatparlement en zijn al meerdere malen zonder succes verhoord.

De linkse fractie zou alleen een Stasi-zaak hebben gehad als Kerstin Kaiser haar kiesdistrict in Strausberg had gewonnen. Maar zelfs dan zouden er geen geheimen meer onthuld worden. De verslagen die zij tijdens haar studie in Leningrad maakte, zijn al tientallen jaren bekend. Het laatste lid van de Linkspartij met een Stasi-verleden was Hans-Jürgen Scharfenberg, die in 2019 het parlement verliet. Hij is nu lid van de BSW en deed niet meer mee aan de deelstaatverkiezingen.

Er is geen officiële verklaring van de BSW over het doel van een Stasi-onderzoek, zolang na de val van de Muur. Dat deze partij, met de West-Duitser Robert Crumbach als staatsvoorzitter, in dit opzicht een totale mislukking is, is volgens Sebastian Walter van de Die Linke te verwachten. Walter betreurt het dat er weinig hoop is om meer Oost-Duitsers op leidinggevende posities te krijgen. De afgelopen decennia zijn Stasi-beschuldigingen een manier geweest om Oost-Duitsers van topposities weg te houden.

Vanaf nu worden alle leden van het deelstaatparlement opnieuw gecontroleerd op de vraag of zij fulltime of onofficieel voor het ministerie van Staatsveiligheid van de DDR hebben gewerkt. Hierbij geldt dat zij op 12 januari 1990 ten minste 18 jaar oud waren en vóór 3 oktober 1990 in de DDR woonden.

Op 3 oktober 1990 hield de DDR op te bestaan ​​en werd het land geannexeerd door de Bondsrepubliek Duitsland. Op 13 februari 1990 besloot de regering onder leiding van premier Hans Modrow (SED-PDS) de geheime dienst te ontbinden zonder vervanging. Het Ministerie voor Staatsveiligheid is onlangs omgedoopt tot Bureau voor Nationale Veiligheid. Nu moeten parlementsleden die vanwege hun leeftijd en afkomst ervan worden verdacht Stasi-medewerkers te zijn, ter verificatie hun geboortenaam en namen uit eerdere huwelijken, hun DDR-burgernummer en al hun woonplaatsen in de DDR opgeven. Vervolgens doorzoekt het Bundesarchief de bewaarde Stasi-documenten. Indien er aanwijzingen zijn voor Stasi-activiteiten, beoordeelt de benoemde commissie de dossiers en verkrijgt indien nodig aanvullende dossiers. Zij hoort de beschuldigde en rapporteert of de Stasi-activiteiten bewezen kunnen worden.

De voorzitter van de commissie is Maria Nooke, de Stasi-staatscommissaris – of zoals het officieel heet: de Commissaris voor het Onderzoek naar de Gevolgen van de Communistische Dictatuur. Uta Leichsenring is een voormalig politiechef, Rüdiger Sielaff leidde de afdeling van het Stasi-registratiebureau in Frankfurt (Oder) en Gilbert Furian werd in 1987 gearresteerd en opgesloten in de Stasi-gevangenis in Berlijn-Hohenschönhausen. Hij interviewde punkers en werd veroordeeld tot twee jaar en twee maanden gevangenisstraf 'wegens het maken van opnamen die de belangen van de DDR konden schaden'.

"Als leden van de Linkspartij vinden wij het belangrijk om de slachtoffers van het onrecht in de DDR daadwerkelijk te steunen ", zegt Walter, deelstaatsleider van de Linkspartij.