Standvastige middagmanoeuvre: NAVO oefent nucleaire oorlog
Duitsland oefent een nucleaire noodsituatie tijdens een NAVO-oefening. Officieel is het doel afschrikking. Maar wat als dat zelf een bedreiging wordt?
Aanstaande maandag begint de NAVO -oefening Steadfast Noon. Duitse vliegtuigen en piloten zullen opnieuw betrokken zijn bij scenario's waarin het transport en gebruik van kernwapens wordt geoefend.
Officieel dient de oefening het doel van afschrikking van de alliantie en is het bedoeld om de operationele paraatheid te trainen. Een kritische beschouwing onthult echter fundamentele tegenstellingen: tussen wet en praktijk, veiligheidsbeleid en moraliteit, afschrikking en escalatie.
Het Bondsministerie van Justitie stelt ondubbelzinnig: het gebruik van kernwapens zou een oorlogsmisdaad zijn. Als het gebruik van kernwapens echter in strijd is met het internationaal recht en onder nationaal recht valt, omdat het de bereidheid impliceert om massaal en willekeurig te doden, is de vraag hoe deelname aan oefeningen die dergelijk gebruik realistisch simuleren, gerechtvaardigd kan worden.
De NAVO verklaart Steadfast Noon tot een nucleaire afschrikkingsoefening; volgens officiële verklaringen zullen er geen echte kernkoppen worden gebruikt. Tegelijkertijd is de praktijk van de zogenaamde nucleaire lastenverdeling zo georganiseerd dat de in Europa opgeslagen Amerikaanse tactische wapens (type B61) Amerikaans eigendom blijven en dat het daadwerkelijke gebruik ervan alleen door de Amerikaanse president kan worden bevolen.
Duitsland levert, net als andere landen, piloten, vliegdekschepen en infrastructuur, maar heeft geen macht om over de inzet te beslissen. Deze asymmetrie tussen fysieke deelname, twijfelachtige doelstellingen en een gebrek aan beslissingsbevoegdheid ligt politiek en moreel gevoelig.
Miljarden voor nucleaire overbrengingssystemen – dit zijn de prioriteiten!Ongeveer tien miljard euro voor jachtbommenwerpers, tot twee miljard euro voor infrastructuurmaatregelen in Büchel – de Duitse regering investeert in wapens en infrastructuur die het voortbestaan van Amerikaanse kernwapens in Duitsland praktisch veiligstellen.
Dit gebeurt tegen de achtergrond van een Amerikaanse president die geen enkele interesse heeft in recht en internationaal recht en die zelf dreigt het grondgebied van zijn bondgenoten te bezetten. En tegen de achtergrond van bezuinigingen op de Duitse gezondheidszorg, het onderwijs en de sociale zekerheid.
De klassieke rechtvaardiging dat afschrikking oorlog voorkomt, is onjuist. Alle kernwapenstaten zijn of waren betrokken bij oorlogen of gewapende conflicten en hebben grote oorlogen verloren. In Vietnam bijvoorbeeld, of in Afghanistan .
En het negeert een centraal mechanisme: kernwapens en oefeningen voor het gebruik ervan brengen altijd een potentieel gevaar met zich mee. In een confronterende geopolitieke omgeving kan het oefenen van nucleaire aanvalsscenario's wantrouwen en reacties oproepen, waardoor de kans op escalatie toeneemt.
Trainingsmissies zijn altijd bedoeld om impact te hebben en percepties te veranderen – van een ultiem ‘laatste redmiddel’ tot een operationeel onderdeel van militaire doctrines.
Het Verdrag inzake het verbod op kernwapens: een wereldwijde verklaring tegen kernwapensBelangrijk voor de normatieve classificatie: Op 7 juli 2017 werd het Verdrag inzake het verbod op kernwapens (TPNW) aangenomen op een VN-conferentie, met een meerderheid van 122 staten in de plenaire vergadering.
Het verdrag verbiedt het bezit, gebruik, de dreiging met, de inzet en de ontwikkeling van kernwapens en trad in werking op 22 januari 2021, nadat de vereiste ratificaties waren bereikt. Dit verdrag toont duidelijk aan dat een ruime meerderheid van de staten kernwapens als een onredelijke bedreiging beschouwt en streeft naar de afschaffing ervan.
De Internationale Campagne tot Afschaffing van Kernwapens (ICAN) heeft een belangrijke rol gespeeld bij het op de agenda zetten van het verdrag. ICAN Duitsland eist dat ook Duitsland zich bij het verdrag aansluit en dat de Amerikaanse kernwapens van Duitse bodem worden teruggetrokken.
Het feit dat Duitsland Amerikaanse kernwapens op haar grondgebied blijft toestaan en deelneemt aan oefeningen als Steadfast Noon, staat in duidelijke tegenspraak met de wereldwijde politieke ontwapeningsdrang die de TPNW uitstraalt.
Vliegbasis Büchel – startpunt en mogelijke bestemmingDe Amerikaanse B61-bommen die in Büchel liggen opgeslagen, vormen vanuit Duits perspectief een bijzonder probleem: Büchel is niet alleen een locatie waar Amerikaanse wapens liggen. Door het delen van kernwapens wordt het een potentieel startpunt voor een nucleaire aanval. En omdat de aanwezigheid van kernwapens staten ertoe kan verleiden preventieve of reactieve plannen tegen deze faciliteiten te overwegen, wordt Büchel ook een potentieel doelwit voor een vijandelijke preventieve aanval.
Dit dubbele risico, zowel een startpunt als een potentieel doelwit, vergroot de kwetsbaarheid in een land dat volgens zijn grondwet en beleid streeft naar vrede.
Steadfast Noon 2025 is meer dan een routinematige manoeuvre. Het is een politieke verklaring – en een toetssteen voor het Duitse beleid: óf Duitsland stemt zijn praktijk af op de principes van het internationaal humanitair recht en de normatieve impulsen van de TPNW. óf het blijft onderdeel van een logica die in Duitsland zelf als juridisch en moreel problematisch wordt beschouwd.
In dit licht zijn de voortdurende stationering van kernwapens in Büchel en de deelname aan oefeningen waarbij deze wapens worden gebruikt, onverantwoord. Ze maken het land tot een potentieel startpunt en doelwit van een nucleaire oorlog en staan haaks op de wereldwijde ontwapeningsinspanningen.
Auteur Christoph von Lieven werkte twintig jaar voor Greenpeace, meest recent als campagnevoerder voor vrede en nucleaire ontwapening. Hij is actief in het bestuur van ICAN Duitsland, de afkorting voor de Internationale Campagne voor de Afschaffing van Kernwapens.
Berliner-zeitung
