De hele bestemming te voet, geschiedenis en poëzie om het heden te bespreken

"De staat, de democratie en de wet zijn dood: leve de necromacht! Het lot ligt te voet. Daar draait het om. Daar hebben we het over. Het is onze beurt om hier te sterven. De rest is stilte en schipbreuk."

"Het lot te voet vat mijn verhaal heel goed samen", aldus Enrique Márquez, historicus, dichter en politicoloog, die zijn 75e verjaardag viert met een bundel van zes werken en een autobiografisch addendum uitgegeven door uitgeverij Bonobos. Deze bundel draagt ​​die titel, "niet met de egoïstische pretentie om een ​​uitgave van complete werken te presenteren, maar om teksten te publiceren die ook vandaag de dag betekenis zouden hebben, zolang ze maar materiaal waren dat diende om de recente geschiedenis te bespreken. En de recente geschiedenis is drie decennia oud, vanaf Salinas", verzekert de auteur.

Als historicus gelooft Enrique Márquez dat de directe geschiedenis van het huidige regime bestaat uit de grieven van Felipe Calderón en de Spanjaarden tijdens de verovering; "en dat heeft te maken met de opbouw van een discours dat het geschil over het koloniale tijdperk op een ietwat irrationele manier actualiseert. Ik geloof in de noodzaak om ons te richten op andere elementen die minder politieke confrontatie met zich meebrengen, elementen van continuïteit en breuk, die verder gaan dan termijnen van zes jaar, die minder te maken hebben met de psychologie van de betrokken individuen, maar eerder met een geschiedenis van politieke en sociale bewegingen en een culturele geschiedenis, waarin de PRI als politieke cultuur meer dan springlevend is."

Om alvast uw nieuwsgierigheid te prikkelen, bespreekt Márquez in dit interview met El Economista het eerste van de zes nog te verschijnen boeken in de bundel: Enrique Krauze, Vicente Fox en de kakkerlak in het bier: Mexico, jaar 2000. In tegenstelling tot Why Camacho Lost: 30 Years Later verschijnt dit boek pas ruim twintig jaar na de eerste versie op de markt. Die versie is nooit verschenen omdat "het destijds geen populair onderwerp was" en de uitgevers de dag en het enthousiasme van het Mexicaanse volk voor politieke verandering niet wilden bederven.

De voormalige hoofdadviseur van de gouverneur van de hoofdstad, Manuel Camacho Solís, later commissaris voor vrede in het Zapatistisch Chiapas en hoofd van het Uitvoerend Directoraat voor Culturele Diplomatie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken onder leiding van Marcelo Ebrard, een functie die hij opgaf vanwege de belangen die waren ontstaan ​​door de poging om het kantoor van de culturele attaché van de Mexicaanse ambassade in Spanje over te nemen, geeft meteen toe dat hij "niet meer in het politieke circuit zit". Hij kan echter niet anders dan wijzen op het overgangsmoment in 2000 dat volgens hem een ​​kans op verandering was en een verloren illusie bleef, omdat "alleen degenen die zich vergissen, gedesillusioneerd raken".

Enrique Krauze, Vicente Fox en de kakkerlak in het bier. Mexico Year 2000 begint met een terugblik op de open brief die onze geïnterviewde op 2 juli 2000 aan zijn collega en "naamgenoot Krauze" richtte, waarin hij het oneens is met het idee dat het verwijderen van de PRI uit het presidentschap de weg zou vrijmaken voor "een werkelijk moderne, veilige en onderscheidende politieke en sociale toekomst". Hij herhaalt in het gesprek "het falen van de democratie zonder bijvoeglijke naamwoorden, die zo breed werd gepromoot, waarvan de grote promotor Enrique Krauze, de historicus, was en die een strijd was onder leiding van Vicente Fox, wiens verdienste was dat hij de PRI uit Los Pinos had verwijderd, maar wiens tekortkoming was dat hij buiten Los Pinos was gebleven."

Vijfentwintig jaar na die poging tot debat en die open brief die "een boze en ietwat grove reactie verdiende", betreurt Márquez het dat "de democratie zonder bijvoeglijke naamwoorden", waar Krauze en andere intellectuele figuren voor pleitten, "uiteindelijk als een kaartenhuis in elkaar is gestort."

Márquez maakt duidelijk dat hij niet van plan is zich aan te sluiten bij de lynchpartijen en diskwalificaties die de aanhangers van de 4T op Krauze hebben uitgevoerd. In het eerder genoemde boek schrijft hij: "Ik wil me niet aansluiten bij de onophoudelijke, verachtelijke en absurde campagne die erop gericht is verdiensten en reputaties te vernietigen, in stand gehouden door de diepste haat en arrogantie van ons land sinds de komst van de 4T in 2018."

We liepen naar boven van de doden

Dit boek in de bundel, met een naam zo lang als een trein: Charros. Señoritos, Barbaarse Huastecs en Bloedzuigende Chichimecas in het Landschap. San Luis Potosí in Geschiedenis – natuurlijk, omdat de auteur uit San Luis Potosí komt – is een puur historisch verhaal. Naast de bovengenoemde titels biedt Márquez zijn visie op de hedendaagse geschiedenis, en op de minder hedendaagse geschiedenis, waarbij hij in wezen twee dingen voorstelt: dat we verder moeten kijken dan de conjunctuur van zesjarige ambtstermijnen en het heden moeten bespreken: "We kunnen dit land niet verklaren aan de hand van zesjarige ambtstermijnen of presidenten", stelt hij.

"We moeten debatteren; we debatteren niet over het heden. Waarom zijn er zoveel doden in het land?" vraagt ​​hij. "We lopen over de doden heen," zegt hij, verwijzend naar de gewelddadige situatie waaraan het land gewend lijkt te zijn geraakt, ondanks het officiële verhaal dat alles goed gaat.

Vijf jaar geleden sprak iemand nog over de opkomst van nieuwe sociale intelligenties die Mexico zouden laten opbloeien, maar nu beweert hij dat "alles besmet is geraakt en dat we net mieren zijn die de weg kwijt zijn."

Gezien deze onzekere vooruitzichten pleit Enrique Márquez voor poëzie als verhalende bron om de geschiedenis en onszelf als land te begrijpen.

Santiago Matías, redacteur van Bonobos, vertelt dat de uitgeverij binnenkort haar 20-jarig jubileum viert en dat ze dat zullen doen op de internationale boekenbeurs van Guadalajara.

Titels in de collectie

• Enrique Krauze, Vicente Fox en de kakkerlak in bier. Mexico, 2000
• Waarom Camacho verloor. 30 jaar later.
• Charros. Heren, barbaarse Huasteken en bloedzuigende Chichimecas in het landschap. San Luis Potosí in de geschiedenis.
• Een kort woordenboek voor boze Mexicanen: de politieke ellende van onze tijd
• Apache: Vijf belegeringen vanaf de vijandelijke berg (1979-2018)
• Wie ik ben, wie ik was, wie er niet meer is. Autobiografie