Pijlen versus bulldozers: Mennonietenexpansie veroorzaakt conflict in het Peruaanse Amazonegebied
Toen de inheemse bevolking met kapmessen, pijl en bogen verscheen, sloegen Daniel Braun en andere Mennonieten op de vlucht. Ze verstopten zich tussen de rijstvelden voordat hun schuur in vlammen opging in het verwoeste Amazonegebied van Peru.
In Masisea, een grensstad met Brazilië, die je bereikt na uren varen over de rivier de Ucayali of over verlaten wegen die door de regen zijn verwoest, heeft deze ultrareligieuze protestantse groep niet alleen te maken met de opstand van de inheemse bevolking.
Ook hier hangt de organisatie een strafrechtelijke procedure boven het hoofd, die kan leiden tot de arrestatie van tientallen leden. Zij worden ervan beschuldigd het bos te hebben verwoest in hun landbouwactiviteiten in Zuid-Amerika.
Eén van de gemeenschappen die bij de rechtszaak betrokken is, is Caimito. Aan de oevers van de Imiría-lagune wonen 780 inheemse Shipibo-Konibo-mensen in een groep houten huizen met daken van zink of shapaja (Attalea phalerata), een palmboom uit het Amazonegebied die in Brazilië bekendstaat als Acuri.
"De mennonieten bouwen boerderijen binnen het gemeenschapsgebied (...) Ze zijn constant bezig met ontbossing. Wat ze doen is een milieumisdaad", zei de 54-jarige leider van Shipibo, Abner Ancón, in een interview met AFP.
In Caimito worden ze “bostermieten” genoemd.
De Mennonieten, die hun oorsprong vinden in het Europa van de 16e eeuw, hebben sinds hun aankomst in het Peruaanse Amazonegebied bijna tien jaar geleden vijf bloeiende kolonies gesticht.
In 2016 vertrokken ze vanuit Bolivia naar Masisea, waar ze grote stukken land kochten voor de veeteelt en de teelt en handel in rijst en sojabonen.
Het ‘gebrek aan land’ en de ‘radicale linkerzijde’ dreven ons tot migratie, vat David Klassen, 45 jaar oud, een van de leiders van de kolonie, samen terwijl hij de varkens op zijn boerderij voert.
Tegenwoordig vormen de Mennonieten een enclave van 63 families, die op 3.200 hectare grond in identieke lichtgrijze huizen in eigen beheer wonen. Ze gebruiken tractoren voor hun dagelijkse werk en om zich te verplaatsen.
Ze zijn zelfvoorzienend, verzetten zich tegen rassenvermenging, gebruiken geen elektriciteit en worden van stroom voorzien door generatoren die op brandstof draaien.
Ze spreken nauwelijks Spaans en communiceren onderling in het Duits, de Germaanse taal van hun voorouders. Ze dragen ook traditionele klederdracht: lange jurken en sluiers voor vrouwen; geruit overhemd, bretels en pet of breedgerande hoed voor mannen.
In Latijns-Amerika hebben de Mennonieten sinds het begin van de 20e eeuw ruim 200 landbouwkolonies gesticht.
Volgens onderzoek van de Belgische academicus Yann le Polain hebben ze zich gevestigd in Argentinië, Belize, Colombia, Mexico en nu ook Peru. In verschillende van deze landen wordt melding gemaakt van ontbossing.
In Peru woedde het conflict op het platteland. Op 19 juli 2024 zat Daniel Braun samen met andere mannen uit de kolonie bij de ingang van een schuur, toen de Shipibo-Konibo uit Caimito arriveerde.
“Ze kwamen binnen met pijlen, kapmessen (…) En ze zeiden: ze hebben nog een of twee uur om te vertrekken”, herinnert hij zich. “Ze hebben het in brand gestoken”, voegt deze 39-jarige mennoniet toe, met eelt op zijn handen en een ontspannen glimlach. Uiteindelijk sloegen ze op de vlucht.
Tot op de dag van vandaag kun je in het bos roestige zinken daken en de verkoolde constructies van een schuur en een boerenschuur zien.
Leider Ancón verzekert dat de inheemse wacht de Mennonieten “zonder geweld” uit hun gebied heeft verwijderd.
In 2024 klaagde het Openbaar Ministerie voor Milieuzaken 44 hoofden van de Mennonietenfamilie aan voor de vernietiging van 894 hectare oerbos. Tegen elk van hen werden gevangenisstraffen geëist van acht tot tien jaar, aldus de aanklacht.
Ze hebben legaal land gekocht dat ‘al was gekapt in het bos’ en dat buiten het inheemse grondgebied ligt, beweert hun advocaat, Carlos Sifuentes.
“We vinden het fijn op het platteland” en “we willen niet alles verwoesten”, zegt Klassen.
Maar het verdedigingsteam van Shipibo-Konibo beweert dat de buitenlanders anderen inhuren om het onkruid te verwijderen en vervolgens “met hun tractoren alles gelijk te maken”, zegt advocate Linda Vigo.
Volgens het onafhankelijke Andean Amazon Monitoring-programma hebben de Mennonieten sinds 2017 minstens 8.660 hectare verwoest.
Volgens de autoriteiten is dit slechts een klein deel van de drie miljoen hectare Amazone-regenwoud die de afgelopen dertig jaar in Peru verloren zijn gegaan, voornamelijk door branden, ontbossing en illegale mijnbouw.
Ver weg van de Mennonietenkolonie, een oase van welvaart in het verarmde Amazonegebied van Peru, leeft de Caimito-gemeenschap, die voor het merendeel evangelisch is en leeft van de visserij en de landbouw.
Ze hebben geen elektriciteit of drinkwater. Er is slechts één supermarkt met zonnepanelen en internet.
Het grondgebied beslaat 4.824 hectare en iets minder dan 600 daarvan werden door de Mennonieten ‘binnengevallen’, berekent Ancón.
Het landbouwproductiemodel van de Mennonitische gemeenschap voldoet aan de ‘ecologische verwachtingen’. Maar de waarheid is dat de kolonisten in Masisea land kochten van kolonisten van gemengde afkomst dat ‘al in puin lag’, merkt Pedro Favaron, expert op het gebied van inheemse volkeren van de Pauselijke Katholieke Universiteit van Peru, op.
Voorlopig wachten ze in de kolonie op wat hun eerste milieuproef in Latijns-Amerika zal zijn.
vel/ljc/cm/mel/mvv
IstoÉ
