De meubelfraude die het paleis van Versailles voor de gek hield

Begin jaren 2010 verschenen op de Franse antiekmarkt twee rijkelijk versierde stoelen, waarvan werd beweerd dat ze ooit op het terrein van het Paleis van Versailles stonden.

Deze stoelen worden beschouwd als de duurste stoelen die ooit voor de laatste koningin van Frankrijk, Marie Antoinette, zijn gemaakt. Ze droegen het zegel van Nicolas-Quinibert Foliot, een beroemde menuisier – of timmerman – die in de 18e eeuw in Parijs werkte.

Het betreft een belangrijke vondst: in 2013 werden de twee op verzoek van Versailles door de Franse regering uitgeroepen tot 'nationaal erfgoed'.

Het paleis, dat dergelijke voorwerpen in zijn uitgebreide museumcollectie tentoonstelt, toonde interesse in de stoelen, maar vond de prijs te hoog.

In plaats daarvan werden ze voor het duizelingwekkende bedrag van € 2 miljoen (£ 1,67 miljoen) verkocht aan de Qatarese prins Mohammed bin Hamad Al Thani.

De stoelen vormden een opvallend groot deel van het koninklijke meubilair uit de 18e eeuw dat de afgelopen jaren op de antiekmarkt verscheen.

Andere voorwerpen waren onder meer een andere set stoelen die vermoedelijk in een van de vertrekken van Marie Antoinette in Versailles hebben gestaan; een apart paar dat toebehoorde aan Madame du Barry, de maîtresse van koning Lodewijk XV; de fauteuil van de zus van koning Lodewijk XVI, prinses Élisabeth; en een paar krukken die toebehoorden aan de dochter van koning Lodewijk XV, prinses Louise Élisabeth.

De meeste hiervan werden door Versailles gekocht om tentoon te stellen in haar museumcollectie, terwijl één stoel werd verkocht aan de rijke familie Guerrand-Hermès.

Maar in 2016 raakte dit assortiment koninklijke stoelen verwikkeld in een nationaal schandaal dat de Franse antiekwereld op zijn kop zette en de handel in diskrediet bracht.

De reden? De stoelen waren in feite allemaal nep.

Het schandaal leidde ertoe dat een van de grootste Franse antiekexperts, Georges "Bill" Pallot, en de bekroonde meubelmaker Bruno Desnoues voor de rechter moesten verschijnen op beschuldiging van fraude en witwassen. Het onderzoek duurde negen jaar.

Galerie Kraemer en haar directeur, Laurent Kraemer, werden ook beschuldigd van bedrog door grove nalatigheid bij de verkoop van enkele stoelen – iets wat ze beiden ontkennen.

Alle drie de verdachten moeten woensdag voor de rechter verschijnen in Pontoise, nabij Parijs, na een proces in maart. De heer Pallot en de heer Desnoues hebben hun misdaden bekend, terwijl de heer Kraemer en zijn galerie de aanklacht van bedrog door grove nalatigheid betwisten.

De heer Pallot wordt beschouwd als de belangrijkste wetenschapper op het gebied van Franse stoelen uit de 18e eeuw en schreef het gezaghebbende boek over dit onderwerp. Hij werd vaak door onder andere Versailles gevraagd om zijn deskundige mening te geven over de echtheid van historische voorwerpen. Hij werd zelfs opgeroepen als deskundige getuige in Franse rechtbanken wanneer er twijfels waren over de authenticiteit van een voorwerp.

Zijn medeplichtige, de heer Desnoues, was een onderscheiden meubelmaker en beeldhouwer die een aantal prestigieuze prijzen had gewonnen, waaronder die voor beste beeldhouwer in Frankrijk in 1984. Hij was tevens werkzaam als belangrijkste meubelrestaurateur in Versailles.

De heer Pallot zei in maart in de rechtbank dat het plan in 2007 als een "grap" met de heer Desnoues was begonnen. Ze wilden kijken of ze een fauteuil van Madame du Barry, die ze al aan het restaureren waren, konden namaken.

Als meesters in hun vak slaagden ze erin de andere experts ervan te overtuigen dat het om een ​​stoel uit die tijd ging.

Gesterkt door hun succes, begonnen ze er meer te maken.

De twee beschreven hoe ze de stoelen in elkaar zetten en vertelden in de rechtbank hoe meneer Pallot op verschillende veilingen houten frames kocht voor lage prijzen, terwijl meneer Desnoues in zijn werkplaats hout liet rijpen om er andere stoelen van te maken.

Ze werden vervolgens naar de vergulding en stoffering gestuurd, waarna meneer Desnoues er ontwerpen en een houtafwerking aan toevoegde. Hij voegde stempels toe van enkele van de grootste meubelmakers uit de 18e eeuw, die ofwel namaak waren ofwel afkomstig van echte meubels uit die tijd.

Toen ze klaar waren, verkocht meneer Pallot ze via tussenpersonen aan galerieën zoals Kraemer en Didier Aaron, waar hij zelf werkte. Vervolgens werden ze verkocht aan veilinghuizen zoals Sotheby's in Londen en Drouot in Parijs.

"Ik was het hoofd en Desnoues was de handen", vertelde meneer Pallot glimlachend aan de rechtbank.

"Het ging als een fluitje van een cent", voegde hij eraan toe. "Alles was nep, behalve het geld."

Het Openbaar Ministerie beweert dat de twee mannen een geschatte winst van meer dan € 3 miljoen hebben gemaakt met de vervalste stoelen – hoewel de heer Pallot en de heer Desnoues hun winst schatten op een lager bedrag van € 700.000. De inkomsten werden gestort op buitenlandse bankrekeningen, aldus het Openbaar Ministerie.

Advocaten die Versailles vertegenwoordigen, vertelden de BBC dat de heer Pallot, docent aan de Sorbonne, de instelling had weten te misleiden vanwege zijn "bevoorrechte toegang tot de documentatie en archieven van Versailles en het Louvre Museum als onderdeel van zijn academisch onderzoek".

In een verklaring van het team van advocate Corinne Hershkovitch staat dat dankzij de "grondige kennis" van de heer Pallot over de inventarissen van koninklijk meubilair die in de 18e eeuw in Versailles aanwezig zouden zijn geweest, hij kon bepalen welke stukken er nog ontbraken in de collecties. Met de hulp van de heer Desnoues kon hij deze vervolgens samenstellen.

De heer Desnoues had ook toegang tot originele stoelen waarvan hij kopieën had gemaakt, zo voegden ze toe, "waardoor hij namaakstoelen kon produceren die er visueel allemaal authentiek uitzagen, inclusief inventarisnummers en periode-etiketten".

"De frauduleuze samenwerking tussen deze twee professioneel bekwame mannen, die door hun collega's werden erkend, maakte het mogelijk om de Franse instellingen die hen als partners beschouwden te misleiden en hun vertrouwen te beschamen, waardoor de reputatie van Versailles en zijn curatoren werd geschaad", aldus de verklaringen.

Officier van justitie Pascal Rayer zei dat de rechtszaak duidelijk maakte dat er behoefte is aan strengere regulering van de kunstmarkt, en dat er ook werd ingegaan op de normen waaraan antiekhandelaren zich moeten houden.

De rechtbank hoorde dat de autoriteiten op de hoogte waren van het plan toen de extravagante levensstijl van een Portugese man en zijn partner de aandacht trok van de Franse autoriteiten.

Toen de politie hem ondervroeg over de aankoop van onroerend goed in Frankrijk en Portugal ter waarde van € 1,2 miljoen, terwijl hij een maandelijks inkomen van ongeveer € 2.500 had, bekende de man – die bleek te werken als klusjesman in Parijse galerieën – dat hij als tussenpersoon had meegewerkt aan de meubelfraude, meldde persbureau AFP. Het geldspoor leidde de rechercheurs vervolgens naar de heren Desnoues en Pallot.

Tegen een aantal personen die oorspronkelijk in de zaak waren aangeklaagd, waaronder tussenpersonen, werden de aanklachten later ingetrokken.

De aanklachten tegen zowel Laurent Kraemer als Galerie Kraemer, die een deel van de vervalste stoelen verkocht aan verzamelaars als Versailles en Prins al-Thani van Qatar, werden echter gegrond verklaard.

Volgens de aanklagers is de galerie mogelijk opgelicht en heeft zij de vervalste stukken als eerste gekocht, maar zijn de heer Kraemer en de galerie "ernstig nalatig" geweest door de authenticiteit van de stukken niet voldoende te controleren voordat ze deze tegen hoge prijzen aan verzamelaars verkochten.

In zijn pleidooi zei officier van justitie Rayer dat Galerie Kraemer, op basis van haar 'reputatie en contacten', de meubels naar Versailles of het Louvre had kunnen meenemen om ze te vergelijken.

"Gezien de bedragen die op het spel stonden en de ondoorzichtigheid rond de herkomst van de leerstoelen, hadden ze ook andere deskundigen kunnen inhuren."

De advocaat die de heer Kraemer en de galerie vertegenwoordigde, hield in de rechtbank vol dat zijn cliënt "slachtoffer is van de fraude, geen medeplichtige". Hij stelde dat de heer Kraemer nooit rechtstreeks contact heeft gehad met de vervalsers.

Advocaten Martin Reynaud en Mauricia Courrégé voegden in een verklaring aan de BBC toe: "De galerie was geen medeplichtige van de vervalsers, de galerie wist niet dat het meubilair nep was en had het dus ook niet kunnen detecteren."

"Net als het Kasteel van Versailles en de specialisten die het meubilair als nationale schatten classificeerden, was de Kraemer-galerie een slachtoffer van vervalsers", voegden ze toe.

"Wij wachten op de uitspraak die dit erkent."

De BBC heeft contact opgenomen met de advocaat van de heer Pallot voor commentaar. De BBC kon de heer Desnoues en zijn advocaat niet bereiken.