Badania obalają dominację samców wśród naczelnych

▲ Naukowcy odkryli, że konfrontacje między osobami płci przeciwnej są znacznie częstsze, niż wcześniej sądzono. Zdjęcie: AFP

AFP

Gazeta La Jornada, wtorek, 8 lipca 2025, s. 2025. 6

Paryż. Badanie opublikowane wczoraj obala ideę powszechnej dominacji samców wśród naczelnych, oferując znacznie bardziej zniuansowany pogląd na relacje między płciami przeciwnymi u małp i lemurów.

Przez długi czas mieliśmy całkowicie binarny pogląd na tę kwestię: myśleliśmy, że gatunek jest zdominowany przez samca lub samicę i że jest to stała cecha. Ostatnio ta idea została zakwestionowana przez badania, które wykazały, że jest o wiele bardziej skomplikowana , wyjaśnia AFP prymatolog Elise Huchard, pierwsza autorka badania opublikowanego w Proceedings of the National Academy of Sciences .

Dopiero zaczynamy kwestionować czynniki wpływające na tę elastyczność , takie jak demografia grupy czy proporcje mężczyzn do kobiet, zauważa badacz CNRS pracujący na Uniwersytecie w Montpellier.

Specjalista od pawianów czakma, wspólnie z kolegami z Francji i Niemiec, przeszukał literaturę naukową w poszukiwaniu interakcji, które mogłyby ujawnić hierarchiczną relację między naczelnymi: agresję, groźby lub zrytualizowane zachowania dominacji-podporządkowania, na przykład gdy jeden osobnik spontanicznie usuwa się z drogi drugiemu.

Pięcioletnia praca pozwoliła im zebrać dane z 253 populacji reprezentujących 121 gatunków (lemury, małpy, tarsiery, lorisy itp.).

Eksperci odkryli, że konfrontacje między osobami płci przeciwnej zdarzają się znacznie częściej, niż wcześniej sądzono: średnio w ponad połowie tych interakcji w grupie biorą udział kobieta i mężczyzna.

Dominacja samców nad samicami, będąca przyczyną ponad 90 procent udanych konfrontacji (cecha typowa dla pawianów i szympansów), występuje jedynie w 17 procentach obserwowanych przypadków.

Dominację samic zaobserwowano w 13 proc. przypadków, w tym u lemurów i bonobo.

U zdecydowanej większości gatunków w konfrontacji wygrywają zarówno samce, jak i samice.

Kontrola rozrodu

W przypadkach, w których dominacja samca jest szczególnie znacząca, siłę tę można zaobserwować zwłaszcza u gatunków, w których samce mają wyraźną przewagę fizyczną, ze względu na ich większy rozmiar lub lepiej rozwinięte kły.

Albo nawet w gatunkach lądowych, gdzie samice mają mniejsze możliwości ucieczki lub ukrycia się niż te żyjące na drzewach. Natomiast samice mają tendencję do dominacji w społeczeństwach, w których sprawują silną kontrolę nad reprodukcją.

Na przykład samice pawianów mają tumescencję, która zwiększa się podczas owulacji. W tym okresie kilku dni samiec strzeże samicy, podążając za nią, aby upewnić się, że żaden inny konkurent nie będzie się z nią parzył.

Jak wyjaśnia Huchard, u bonobo obrzęk tkanek nie jest widoczny .

Samce nigdy nie wiedzą, kiedy (samice) owulują. Dlatego mogą kopulować z kim chcą, kiedy chcą, o wiele łatwiej . Daje im to o wiele większą władzę nad samcami.

Dominacja samic jest również częstsza w sytuacjach, gdy między nimi panuje zacięta rywalizacja, szczególnie gdy samiec opiekuje się potomstwem .

Jak wyjaśnia badacz, jego monopolizacja staje się wówczas ogromnym wyzwaniem .

W tych społeczeństwach kobiety są raczej samotne lub akceptują obecność tylko jednego mężczyzny u swojego boku.

Daje to początek monogamii ściśle związanej z dominacją samic.