Huntington hastalığı tedavi edilemez olarak kabul ediliyordu; şimdi yeni bir gen tedavisi hastalığın ilerlemesini ilk kez yavaşlatıyor

Bu haber, uzun zamandır olmayan bir umut getirdi: Araştırmacılar, ciddi bir kalıtsal hastalık olan Huntington hastalığına sahip kişileri ilk kez başarıyla tedavi ettiler. Hollandalı Uniqure şirketi bu başarıyı elde etti. Çarşamba günü, son çalışmalarının sonuçlarını açıkladılar.

Çalışmanın İngiliz bölümünün başkanı Sarah Tabrizi, BBC'ye yaptığı açıklamada, sonuçların tüm beklentileri aştığını söyledi . En çılgın hayallerinde bile hastalığın ilerlemesinde böylesine önemli bir yavaşlama beklemiyordu.

Huntington hastalığı, beyindeki sinir hücrelerinin giderek daha fazla sayıda ölmesiyle sonuçlanan nörodejeneratif bir hastalıktır. Hastalar, zihinsel ve fiziksel yeteneklerini yavaş yavaş kaybeder ve sonunda hastalıktan ölürler.

Uniqure araştırmacıları, çalışma kapsamında 12 ila 18 saat süren bir operasyon sırasında doğrudan hastaların beyinlerine gen terapisi enjekte ettiler. Tek bir tedaviyle hastalığın ilerlemesini %75 oranında yavaşlatmayı başardılar. Bu, karşılaştırma grubunun bir yıl içinde yaşadığı yetenek kaybının, çalışma katılımcılarının ortalama dört yıl içinde yaşadığı anlamına geliyor.

İsviçre'de yaklaşık 800 kişi Huntington hastalığından etkilenirken, Almanya'da bu sayı yaklaşık 10.000'dir. Ayrıca, mutasyona uğramış geni taşıyan ancak henüz semptom göstermemiş yaklaşık 30.000 kişi de bulunmaktadır. Semptomlar ortalama olarak 35-50 yaşları arasında ilk kez ortaya çıkmaktadır.

Ebeveynlerinde bu hastalık olan herkes, Huntington hastalığına yakalanma olasılığının %50 olduğunu bilir. Genetik bir test kesinlik sağlayabilir. Ancak test sonucu pozitif çıkanlar, ebeveynleriyle aynı kaderi yaşamamak için şu anda pek bir şey yapamazlar.

Alina, Huntington hastalığından etkilenenler ve aileleri arasında şu anda hakim olan duyguların neşe ve temkin olduğunu söylüyor. Alman Huntington Derneği'nde çalışan Alina, yalnızca adıyla anılmayı tercih ediyor. 34 yaşındaki Alina, kendisi de bir gün hastalığa yakalanmasına neden olacak mutasyona uğramış Huntington geninin taşıyıcısı.

Sevinç, çünkü çalışma katılımcıları motor ve zihinsel becerilerini daha uzun süre korudular. Tedavi hastalığı iyileştirmese de, onlara değerli yıllar boyunca sağlıklı kalmalarını sağladı. Uniqure'a göre, yan etkiler minimum düzeydeydi. Uniqure şimdiye kadar hastaları üç yıl boyunca takip etti.

Alina, tedavinin şimdiye kadar sadece 29 hastada test edilmesi nedeniyle temkinli davranıyor. Bunlardan 17'si güçlü etkilere yol açan yüksek dozu aldı. Ayrıca, Uniqure henüz bir basın bülteni yayınladı. Çalışmanın yayınlanması ve bağımsız bilim insanları tarafından incelenmesi ise henüz tamamlanmadı.

Huntington hastalığı olan hastalar, olumlu çalışma sonuçlarının nihayetinde hayal kırıklığına nasıl yol açabileceğini deneyimlediler. Roche, 2021 yılında başlangıçta umut vadeden bir ilaç üzerindeki çalışmayı durdurdu.

Uniqure'un yeni tedavisi, Huntington hastalığı olan kişilerin beyinlerindeki mutasyona uğramış protein miktarını azaltmayı amaçlıyor. Bunun nedeni, proteinin mutasyona uğramış versiyonunun sinir hücrelerinde birikmesidir. Hücrelerde ne kadar fazla mutasyona uğramış protein varsa, ölme olasılıkları o kadar artar.

Uniqure, toksik protein miktarını azaltmak için mikroRNA adı verilen bir teknik kullanıyor. Bunlar, hücredeki çeşitli proteinlerin miktarını düzenleyen küçük RNA parçalarıdır. Bir mikroRNA, hücrelerin belirli bir proteini üretmesini engelleyebilir. Nobel Tıp Ödülü, geçen yıl mikroRNA'nın keşfi nedeniyle verildi.

Huntington hastalığı için gen tedavisi, hastanın beyin hücrelerine yapay bir mikroRNA enjekte eder. Bu mikroRNA daha sonra hücrenin büyük miktarlarda mutasyona uğramış protein üretmesini engeller. Tübingen Üniversitesi Hastanesi'nde mikroRNA ve terapötik uygulamaları üzerine araştırmalar yapan Reka Haraszti, "Bu, hücrenin doğal bir mekanizmasını kullanır," diyor.

Uniqure, geleneksel bir ilaç gibi mikroRNA'yı tekrar tekrar almak zorunda kalmamak için başka bir yöntem kullanıyor. Araştırmacılar, hastalara mikroRNA üretim talimatlarını içeren zararsız bir virüs enjekte ediyor. Bu talimatlar beyin hücrelerine ulaştığında, hücreler ilacı kendileri üretebiliyor – potansiyel olarak sonsuza dek. Tedavi için gereken beyin ameliyatı yalnızca bir kez gerçekleştiriliyor, ancak etkileri ömür boyu sürüyor.

Beynin derinliklerindeki hücreler Huntington hastalığından en çok etkilenenler olduğundan, gen tedavisi doğrudan bu beyin bölgesine enjekte ediliyor. Haraszti'ye göre, tedavinin bir gün infüzyon yoluyla da uygulanması mümkün. Ancak bunun için gen tedavisini hücrelere ulaştırmak için kullanılan virüslerde çığır açıcı gelişmeler gerekiyor.

Haraszti'ye göre, Huntington hastalığındaki tedavi başarısı başka bir nedenden dolayı da heyecan verici: Diğer hastalıkların da aynı prensip kullanılarak tedavi edilebileceğine inanıyor. Haraszti, "Birçok hastalık, toksik bir proteinin aşırı üretimine dayanır," diyor. "Böyle bir inhibitör yaklaşım bu vakalarda faydalı olabilir." Amyotrofik lateral skleroz gibi diğer kalıtsal hastalıklar için de benzer tedaviler geliştiriliyor. Uzun vadede, Alzheimer ve Parkinson hastalığının bazı formları da RNA bazlı gen terapileriyle tedavi edilebilir.

Uniqure şirketi, Huntington tedavisini mümkün olan en kısa sürede piyasaya sürmeyi planlıyor. Şirket, bu yıl ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ile görüşmelere başlamayı planlıyor. Her şey planlandığı gibi giderse, Uniqure tedavinin önümüzdeki yılın başlarında ABD'de piyasaya sürülebileceğini belirtiyor.

Alina, yeni terapiden kendisinin de faydalanıp faydalanamayacağı konusunda spekülasyon yapmayı tercih etmediğini söylüyor. "Genellikle geleceğe bakmamaya çalışıyorum," diyor. Ancak, şu anda bir çalışmanın parçası olarak terapiyi alma şansı olsaydı, kesinlikle bunu seçerdi.