De oorlog in Oekraïne en de Amerikaanse gasindustrie

De toepassing van hydraulisch fractureren ( fracking ), die rond 2008 in de Verenigde Staten van start ging, heeft spectaculaire cijfers opgeleverd voor de winning van aardgas en, nog belangrijker, ruwe olie. Dit artikel richt zich echter alleen op de eerste. Vanaf die datum tot 2024 steeg de aardgasproductie van 550 miljard kubieke meter naar meer dan een biljoen kubieke meter, waardoor het langdurige handelstekort van de Verenigde Staten in 2014 verdween en er een overschot ontstond dat in 2024 was gegroeid tot 206 miljard kubieke meter.

Een deel van dit overschot zou kunnen worden geabsorbeerd door de export naar de twee buurlanden via pijpleidingen te verhogen, waardoor de verkoop aan Mexico en met name aan Canada – waarmee het belangrijke gasbeurzen onderhoudt – in 2024 steeg tot $ 90 miljard. Maar het grootste deel van het overschot moest nieuwe markten vinden. Daartoe werd de installatie van liquefactie-installaties in de kustgebieden van Louisiana en Texas versneld om gasvormige brandstof om te zetten in vloeibaar aardgas (LNG), dat over lange afstanden met LNG-tankers kon worden vervoerd. Het nadeel was dat de prijs van LNG aanzienlijk hoger lag dan die van LNG via pijpleidingen, omdat er naast de kosten voor zeevracht ook de dubbele kosten van liquefactie en daaropvolgende hervergassing op de bestemming in rekening moesten worden gebracht.

Een deel van het LNG zou kunnen worden toegevoerd aan Aziatische landen, zoals Japan, Zuid-Korea en Taiwan, met een hoge binnenlandse vraag en beperkte gasvoorraden, hoewel deze landen al dichter bij leveranciers (Australië) of een langere handelsgeschiedenis (Qatar) hadden. Het zou ook naar andere landen kunnen worden geleid, zoals China en India, die hun bescheiden verbruik opvoerden. Landen in Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Afrika verbruikten weinig aardgas of hadden eigen voorraden, waardoor hun importmarge klein was. Zo bereikte de Amerikaanse strategie een stijging van de Aziatische verkoop tot 39 miljard kubieke meter in 2024, en in andere regio's tot 15 miljard. Deze uitbreidingen absorbeerden echter slechts een deel van het in LNG omgezet extractieve overschot.

Het Europese continent werd zo een belangrijk doelwit voor de aanpak van het groeiende overschot, hoewel dit vier obstakels opleverde. Ten eerste beperkten de Europese landen hun vraag naar aardgas. Ten tweede werd het grootste deel van hun verbruik geleverd vanuit Rusland via een dicht netwerk van pijpleidingen. Ten derde verliep de Russische import via langetermijncontracten met het Russische monopolie Gazprom. Ten vierde garandeerden deze contracten, hoewel ze bepaalde prijsschommelingen toelieten, een stabiliteit die geen ruimte liet voor de speculatieve mogelijkheden die gepaard gaan met prijsvolatiliteit en onzekerheid.

In 2019 had Europa zijn LNG-aankopen verhoogd tot 113 miljard kubieke meter, maar slechts 18 daarvan kwam uit de Verenigde Staten. Twee derde van de aardgasimport vond nog steeds plaats via pijpleidingen, en 80% daarvan werd geleverd door Rusland. Verwacht werd dat de leveringen zouden toenemen toen de tweede tak van de Nord Stream-pijpleiding, die grote Siberische velden verbindt met de noordkust van Duitsland aan de overkant van de Oostzee, in gebruik werd genomen. Deze trends zetten zich voort in 2021, nadat het Europese verbruik en de import afnamen. Dit gebeurde pas in februari 2022, toen de Russische invasie van Oekraïens grondgebied het aanhoudende militaire conflict ontketende. De Europese Commissie sloot de gelederen tegen Rusland en besloot de energieafhankelijkheid van Rusland te verbreken, naast andere economische en diplomatieke tegenmaatregelen, die werden gesteund door de regering-Biden.

Drie jaar later onthullen de gegevens van 2024 vier belangrijke gevolgen. Ten eerste zijn de aankopen via Europese pijpleidingen dramatisch gedaald en bedragen nu de helft van die in 2019, omdat aankopen uit Rusland toen een kwart van de toenmalige aankopen uitmaakten. Ten tweede zijn de aankopen van LNG gegroeid en hebben ze die via pijpleidingen overtroffen. Ten derde zijn de aankopen uit de Verenigde Staten dramatisch gestegen tot 61 miljard kubieke meter en vertegenwoordigen ze de helft van de Europese LNG-import. Ten vierde zijn de Verenigde Staten de wereldleider geworden in de LNG-export (22% van het totaal), terwijl ze in 2016 nog helemaal geen LNG exporteerden en in 2019 de derde plaats innamen, ver achter de quota van Qatar en Australië.

Een volledig succes van de Noord-Amerikaanse strategie en een gunstig scenario voor bepaalde Europese gastransnationals, voor grote rederijen en grondstoffenhandelaren, en voor banken en fondsen die hoopten een brede LNG-markt te creëren die, vergelijkbaar met de oliemarkt, de ontwikkeling van financiële transacties mogelijk zou maken. De contracten die de grote importeurs sluiten, hebben een lange looptijd, tussen de 20 en 25 jaar, maar de prijzen zijn gebaseerd op de TTF-index ( Title Transfer Facility ). Deze indicator wordt gevormd op een virtuele markt, beheerd in Nederland, waar spot- en vooral futurescontracten worden verhandeld, met een aanzienlijke deelname van strikt financieel gemotiveerde agenten, die bijdragen aan de intense volatiliteit van de index.

Dit verklaart het gebrek aan interesse van de Europese Unie en de Verenigde Staten in het onderzoek naar de sabotage van Nord Stream II, waarvan de uitschakeling door de regering-Biden als een belangrijk doel was aangemerkt. De minachting van Europa voor het feit dat de LNG-aankopen van haar voormalige belangrijkste partners, Qatar, Algerije en Nigeria, zijn verlaagd, ondanks het feit dat hun prijzen aanzienlijk lager liggen dan die in de VS, is begrijpelijk. Ten slotte is het stilzwijgen van de autoriteiten van de Europese Unie ten aanzien van de toenemende aankoop van gas dat is gewonnen met behulp van een techniek die door de EU-regelgeving is verboden ( fracking ) vanwege de gevolgen voor het milieu en de gezondheid, begrijpelijk.

Naast een strategische doelstelling hebben de Verenigde Staten een zeer lucratieve business met diverse vertakkingen binnengehaald, met LNG-verkopen die een omzet genereren van ongeveer $ 30 miljard, waarvan meer dan de helft afkomstig is van Europese aankopen. Deze cijfers zullen naar verwachting blijven stijgen gezien de pogingen van de Europese Commissie om de handelsbetrekkingen met Rusland verder te verstoren, terwijl de regering-Trump publiekelijk eist dat Europese landen hun aankopen van Amerikaans LNG verhogen.