Zwakke regionalisering bedreigt universele sanitaire voorzieningen

Om gemeenten met locaties die niet over het economische potentieel beschikken om zelfvoorzienende activiteiten te genereren, op te nemen in het programma voor universalisering van basis sanitaire voorzieningen, is het noodzakelijk om regionale activiteiten op te zetten die kruissubsidiëring tussen locaties met overschotten en locaties met tekorten mogelijk maken. Veel van de nieuwe concessies in de sector worden al regionaal vormgegeven, maar er zijn er nog steeds een aanzienlijk aantal die op lokaal niveau worden gestructureerd en aanbesteed. Dit zou de regionalisering en indirect ook de universalisering zelf in gevaar kunnen brengen.

De meeste staten beschikken weliswaar al over regionaliseringsstructuren, maar veel daarvan zijn nog niet operationeel. Dit komt door het gebrek aan implementatie van interfederatieve bestuursorganen, wat een reeks uitdagingen met zich meebrengt die verband houden met de politieke verbinding tussen staten en gemeenten. Zonder deze bevoegdheid heeft de regionale entiteit geen gezag over de schoonmaakdienst, waarvan de oorspronkelijke eigenaar gemeentelijk is. Na invoering moeten deze regionaliseringsstructuren de contracten overnemen die gemeenten met staatsbedrijven onderhouden, om vervolgens de contractvoorwaarden gelijk te trekken.

Anders is het in de toekomst niet mogelijk om regionale delegaties te vormen. De beëindiging van deze contracten zal immers, met andere looptijden, in de toekomst leiden tot nieuwe lokale activiteiten, buiten de context van regionalisering. Deze eenwording zorgt voor een omslagpunt in de regionalisering. Veel regionaliseringsstructuren zijn zich hiervan niet bewust, wat de implementatie van geregionaliseerde diensten in de toekomst in gevaar kan brengen.

Een ander probleem dat hiermee samenhangt, is de heffing van concessiekosten in het kader van deze lokale concessies, ten koste van kruissubsidies ter ondersteuning van regionale activiteiten. Voor een aantal van deze gemeentelijke concessies is een aanbesteding gestart met de verwachting dat er concessiekosten in rekening gebracht zouden worden. Deze middelen zouden gebruikt kunnen worden om de universele invoering van sanitaire voorzieningen te subsidiëren. In plaats daarvan genereren ze geld voor gemeenten, ten koste van de subsidies die nodig zijn om universalisering economisch haalbaar te maken.

Dit is een punt waar de toezichthouder aandacht aan moet besteden. Het is noodzakelijk om beperkingen op te leggen aan de praktijk van het heffen van concessievergoedingen voor gemeentelijke concessies. Deze middelen moeten worden toegewezen aan de oprichting van regionale fondsen die gericht zijn op de universalisering van de dienstverlening. Zonder deze voorzieningen lopen we het risico dat we niet genoeg middelen hebben om de kosten voor universele sanitaire voorzieningen in het land te dekken.