Feminisme | Coalitieplannen: Vrouwenbeleid voor de weinigen

Er valt één positief punt te zeggen over Friedrich Merz: hoewel hij in 1997 tegen een wet stemde die vrouwen moest beschermen tegen verkrachting binnen het huwelijk, heeft de nu verkozen bondskanselier nog geen openlijk vrouwvijandige maatregelen genomen. Vanuit feministisch perspectief valt er weinig positiefs te zeggen over het regeerakkoord tussen de CDU/CSU en de SPD. Hoewel er enkele positieve verrassingen zijn, wordt de structurele discriminatie van vrouwen en homo's grotendeels genegeerd. De regering is weinig geneigd om het wijdverbreide antifeminisme te bestrijden.

"Het hele regeerakkoord is problematisch omdat een feministisch perspectief consequent ontbreekt", zegt Janine Wissler, woordvoerder economisch beleid van de Die Linke in de Bondsdag. "Vrouwen komen alleen aan bod als het gaat om 'vrouwenkwesties', de rest wordt bijna automatisch vanuit een mannelijk perspectief benaderd." Het document wordt dan ook gekenmerkt door een burgerlijke definitie van gender en gezin die de ongelijkheid verder dreigt te vergroten. De focus ligt op de economische levensvatbaarheid van vrouwen, terwijl hun daadwerkelijke rechten en realiteiten nauwelijks aan bod komen.

Uitvoerend feminisme helpt slechts een paar

Een deel van deze realiteit is dat vrouwen in Duitsland gemiddeld nog steeds minder verdienen dan mannen voor hetzelfde werk. De EU-richtlijn inzake loontransparantie vereist betere documentatie van lonen en moet uiterlijk in juni 2026 in Duitsland zijn geïmplementeerd. Tot nu toe heeft echter slechts een kwart van de bedrijven zich hierop voorbereid. En wat zegt de coalitie? Ze is van plan om eerst een commissie op te richten om dit aan te pakken. Volgens Wissler lijkt dit er niet op dat "ze veel aandacht willen besteden aan de loonkloof ".

Volgens het regeerakkoord zouden bijvoorbeeld meer vrouwen leidinggevende posities in de publieke sector moeten bekleden. Maar leiderschapsfeminisme helpt slechts enkelen. De meerderheid van de vrouwen – zoals werknemers, alleenstaande ouders, migranten en vrouwen met een beperking – mist effectieve materiële ondersteuning. Het akkoord bevat geen veelbelovende remedie tegen armoede onder vrouwen. Wissler wijst op de andere kant van de medaille: de belastingvoordelen voor bedrijven die SPD-leider Lars Klingbeil aankondigde, zijn "geschenken aan aandeelhouders; twee derde van hen is man. Meer dan 70 procent van de miljarden aan activa in Duitsland is in handen van mannen", legt de economisch expert uit.

De maximaal toegestane werkuren per dag worden verlengd en overwerk krijgt belastingvoordelen. De meeste overuren kunnen worden toegeschreven aan mannen met een fulltime baan, dus er zouden in de toekomst nog meer prikkels zijn voor hun extra werk. Dit betekent dat ze nog minder tijd hebben om gezins- en zorgtaken op zich te nemen. "Vrouwen, van wie de overuren in deeltijdbanen veel minder vaak worden geregistreerd en betaald, zullen hun werkuren dan nog minder kunnen verlengen", merkt Wissler op. "Met deze regering zullen veel vrouwen in de deeltijdval blijven steken."

»Vrouwen komen alleen in beeld als het om 'vrouwenzaken' gaat.«

Janine Wissler, woordvoerder economisch beleid van de Linkse Partij in de Bondsdag

Dit komt ook doordat het regeerakkoord geen overtuigende ideeën bevat voor de uitbreiding en vooral financiering van de overheidskinderopvang. Op pagina 14 staat: "We willen gezinnen helpen om de dagelijkse balans tussen opvoeding, werk, huishoudelijke taken, zorg en zelfs ontspanning beter te beheersen. Daarom overwegen we een jaarlijks gezinsbudget voor dagelijkse hulp voor gezinnen met jonge kinderen en/of personen ten laste met een laag en middeninkomen."

Maar huishoudelijke hulpen zijn meestal ook vrouwen. En wie moet er voor hun huishoudelijke taken zorgen, en wie moet er voor hun kinderen zorgen? Bovendien worden ze meestal slecht betaald. Als de coalitieregering hier geen cao-loon als voorwaarde stelt, bevordert ze alleen maar de verlichting voor een bepaalde groep vrouwen, ten koste van verdere feminisering van de laagbetaalde sector.

Over het algemeen wil de coalitie dat meer mensen meer gaan werken. Om "gekwalificeerde werknemers te werven" streeft ze er ook naar "de arbeidsparticipatie van vrouwen te vergroten", bijvoorbeeld in de IT-sector. Noch Angela Merkel, noch de "stoplichtcoalitie" heeft dit bereikt: het aandeel vrouwen in betaalde banen in deze sector is tussen 2003 en 2023 met slechts twee procent gestegen. Er wordt niet gespecificeerd hoe de nieuwe coalitie van plan is te bereiken wat tot nu toe niet heeft gewerkt.

Er wordt geen melding gemaakt van de afschaffing van paragraaf 218

Gevraagd naar het regeerakkoord zei de 38-jarige Anna Korsch van de Fantifa Leipzig-groep: "Ik voel me machteloos tegenover het federale beleid." Hoewel de regering "gelijkheid" als doel noemt, mag men zich niet blindstaren. In de inleiding staat dat succesvolle mensen en hun families ondersteund moeten worden. "Ik vind dat verontrustend en asociaal", zegt Anna Korsch, "omdat we weten hoe achterhaald het beeld van het gezin bij de CDU is." Dit beperkt zich over het algemeen tot cismannen en cisvrouwen. Het onderwerp lichamelijke autonomie ontbreekt vrijwel volledig. De afschaffing van artikel 218, dat door de meerderheid van de bevolking wordt gesteund, wordt zelfs niet genoemd.

Korsch is aangenaam verrast dat de Self-Determination Act, die bijvoorbeeld gelijke rechten toekent aan transgenders, volgens de krant niet mag worden aangepast. Maar ze weet niet zeker wat er gaat gebeuren. De aangekondigde "evaluatie" baart haar zorgen: "Want een economisch onderzoeksbureau zal dat doen, en wie weet wat de resultaten zullen zijn." Gezien het huidige politieke klimaat vreest Korsch dat deze kwesties als luxeproblemen zullen worden afgedaan. Ze wijst naar Groot-Brittannië: in het debat over openbare toiletten worden transgenders afgeschilderd als perverselingen of criminelen, terwijl seksueel geweld in werkelijkheid bijna altijd door cis-mannen wordt gepleegd. "Daar wordt het argument van de veilige ruimte misogynistisch omgedraaid." Transgenderorganisaties waarschuwen er al voor dat het afschaffen van het recht op zelfbeschikking illegaal zou zijn.

De antifascist bekritiseert het motto 'de AfD weg regeren'

De grootste bedreiging voor feministische verworvenheden is momenteel de opkomst van extreemrechts. Het regeerakkoord belooft weinig tot geen soelaas. Volgens Korsch is het positief dat het federale programma "Levende Democratie" wordt voortgezet, "omdat het ook veel belangrijke projecten hier in Saksen zal ondersteunen, bijvoorbeeld voor migranten uit Flinta" – Flinta is een afkorting voor vrouwen, lesbiennes, interseksuelen, non-binaire personen, transgenders en agenders. Tegelijkertijd moet de lijst met veilige landen van herkomst worden uitgebreid. Feministen vrezen dat de vraag of queers in deze landen vervolgd worden, geen rol zal spelen.

De CDU/CSU en de SPD hebben ook andere eisen van de AfD overgenomen: het afwijzen van asielzoekers aan de grens, het stopzetten van het toelatingsprogramma voor Afghanen en het volledig opschorten van gezinshereniging voor mensen met subsidiaire bescherming. Dit alles schaadt vrouwen – vooral degenen die al grotendeels ontheemd zijn.

De Leipzigse antifascist bekritiseert daarom scherp het motto van de CDU/CSU en SPD: "de AfD uit de weg ruimen" door de eisen van de AfD door te voeren. "Politici die zo denken, hebben nog steeds niet begrepen wat er werkelijk onder de bevolking speelt. Kiezers zullen niet ophouden op de AfD te stemmen, vooral hier niet: het zijn consequente nazi's."

Naast etnisch racisme is vrouwenhaat een kernelement van de rechtse ideologie. Op plekken waar extreemrechts sterk vertegenwoordigd is, worden feministische projecten al aangevallen, of het nu gaat om CSD-parades (Christopher Street Day) of festivals zoals die in Grünau twee jaar geleden. Daar bestormde een man het podium, sloeg de artieste tegen de grond en sloeg haar. Volgens de verklaring van de dader waren het de teksten van de queer-feministische rapper die hem tot de aanval motiveerden, aldus een kroniek van Support , een organisatie voor slachtoffers van rechtsgeweld. Dergelijk antifeministisch geweld zal blijven toenemen met de opkomst van extreemrechts, en het regeerakkoord maakt geen melding van effectieve tegenmaatregelen.

Minder hulp voor mensen in het Mondiale Zuiden

Een andere kwestie, waar de stoplichtcoalitie grotendeels mislukte, interesseert de CDU/CSU en de SPD niet: feministisch buitenlands en ontwikkelingsbeleid ontbreekt in het regeerakkoord. Lea Reisner, vertegenwoordiger van De Linke in de commissie Buitenlandse Zaken van de Bondsdag, bekritiseert bijvoorbeeld de geplande verlaging van het ODA-quotum, dat het aandeel van de officiële ontwikkelingshulp in het bruto nationaal inkomen aangeeft. Dit zal ertoe leiden dat de hulp juist daar wordt verlaagd waar die het hardst nodig is: voor vrouwen en kinderen in het Zuiden die getroffen zijn door honger, geweld en klimaatrampen. Reisner noemt dit in een interview met "nd.DieWoche" een "fataal signaal". Bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking zijn op dit moment met name te verwerpen, omdat landen zoals de VS zich terugtrekken als donor.

"Op het eerste gezicht lijkt een sterk Duits buitenlands beleid genderloos, maar het schaadt Flinta in feite", zegt Reisner. Want dat betekent een industrievriendelijk wapenexportbeleid. Reisner verzet zich tegen het gebruik van geseksualiseerde oorlogsmisdaden als voorwendsel voor wapenexport. Wapenexport is, als het al acceptabel is, alleen acceptabel als het in overeenstemming is met vrouwen- en mensenrechten – dat wil zeggen, als het gericht is op conflictpreventie.

Met een bittere toon merkte het parlementslid op dat het internationale verdrag tegen geweld tegen vrouwen, het zogenaamde Verdrag van Istanbul, in één adem wordt genoemd met – en slechts ná – de zorg voor oorlogsgraven. Dit onderstreept de lage prioriteit die de federale overheid geeft aan de bescherming van vrouwen tegen geweld.

Anna Korsch uit Leipzig is bijna aangenaam verrast dat het regeerakkoord zelfs maatregelen bevat ter bescherming tegen geweld. Net als veel feministen staat ze echter sceptisch tegenover elektronische enkelbanden voor geweldplegers. Ervaringen in andere landen suggereren dat deze wel degelijk nuttig kunnen zijn, maar ze worden vaak alleen in de meest ernstige gevallen gebruikt; ze kunnen preventie niet vervangen. Deskundigen vrezen ook dat enkelbanden in een racistisch klimaat zoals het huidige vooral tegen niet-blanke mannen gebruikt zullen worden. De federale overheid heeft geen permanente, voldoende en landelijke financiering gepland voor adviescentra en vrouwenopvangcentra. Deze instellingen kampen vaak met onduidelijke financiering en krappe budgetten. In Saksen bijvoorbeeld moesten de eerste medewerkers al ontslagen worden.

"Voor feministen draait het nu om een ​​winterslaap", concludeert Korsch. De wind die vanuit Berlijn waait, dreigt het activisme te verlammen. Toch heeft de beweging zeker potentie, zegt ze, wijzend op de aanhoudende strijd om paragraaf 218 in te trekken. In het licht van de wereldwijde terugdraaiing benadrukt Reisner het belang van internationale solidariteit, vooral onder Flinta. Wissler ziet het op dezelfde manier: "Meer feminisme kan en moet vanuit de samenleving komen, en daarvoor is een mobilisatie van vrouwen nodig, met name vrouwen op de werkvloer."